Rapport Remkes: stikstofexpert Jan Willem Erisman benoemt de plus-en minpunten
Bemiddelaar Johan Remkes presenteerde op 5 oktober zijn rapport over de stikstofcrisis en wat volgens hem de beste aanpak is. Stikstofexpert Jan Willem Erisman reageert op de aanbevelingen van Remkes. ‘Het is een stap in de goede richting.’
Wat is uw eerste indruk van Remkes’ rapport?
‘Remkes presenteerde een denklijn bestaande uit 25 adviezen en een aanpak voor de korte en lange termijn. Zijn denklijn heeft geen nieuwe inhoudelijke benaderingen, maar door zijn toonzetting en oprechte medeleven bij boeren oogst hij veel lof bij alle partijen. De drie hoofdlijnen en 25 adviezen zijn netjes uitgewerkt en in begrijpelijke taal opgeschreven en gepresenteerd. Dat is de kracht van Remkes.’
‘Door het meenemen van alle partijen op deze hoofdlijnen in een degelijke uiteenzetting krijgt hij, zo is mijn verwachting, de partijen aan tafel. Hierbij is het wel noodzakelijk dat het kabinet op eenzelfde manier het vertrouwen van de agrarische sector weet te herwinnen. Remkes weet de juiste toon te vinden door ruim begrip te tonen voor de grote wanhoop die hij gezien heeft bij boeren. Hij heeft ook alle eisen van de boeren ingewilligd en daar aanbevelingen op gedaan. Hiervoor krijgt hij waardering van de agrarische sector. Dit geeft mogelijk een goede basis om het vertrouwen tussen partijen te herstellen en met elkaar in overleg te gaan over invulling van de denklijn.’
'Ik verwacht dat Remkes de partijen aan tafel krijgt.'
Wat vindt u van de gepresenteerde plannen?
‘Naast dat het werk van Remkes mogelijk weer wat vertrouwen tussen de partijen herstelt, geeft hij duidelijkheid over de stappen die gevolgd moeten worden. Op de korte termijn pleit hij voor een versnelde uitkoop van 500 tot 600 piekbelasters, de grootste uitstoters van stikstof. Dat geeft ruimte voor vergunningverlening van de zogenaamde PAS-melders (veehouders die eerder met toestemming hun bedrijf mochten uitbreiden maar later alsnog van de rechter een vergunning hiervoor moesten aanvragen, red.). Een versnelde uitkoop geeft ook ruimte voor de bouwvergunningen en de transitie van de landbouw die volgens Remkes onontkoombaar is, mede gezien de andere maatschappelijke opgaven rond waterkwaliteit, klimaat en gezondheid.’
‘In zijn advies gaat Remkes ook uitvoerig in op de ontstane impasse, de menselijke maat en de tekortschietende overheidsaanpak. Veel aanbevelingen die hij nu doet, stonden ook al in zijn eerdere advies Niet alles kan overal en in andere adviezen zoals Naar Ontspannen Nederland (OntspannenNederland.nl) uit 2021. Volgens Remkes heeft de overheid niets met deze adviezen gedaan waardoor we in de huidige situatie zijn beland. Hij beveelt aan de denklijn integraal over te nemen en vertrouwt erop dat de overheid dit nu wel gaat doen.’
Wat viel nog meer op?
‘Zijn aanpak en de 25 aanbevelingen moeten garanderen dat de natuur voldoende herstelt. De belangrijkste stap die hij voorstelt, naast het op korte termijn aanpakken van piekbelasters, is het invoeren van een grondbank en meer ruimte te maken voor natuur door bij reducties 40% aan de ‘natuur te geven’ en slechts 60% voor vergunningverlening. Remkes pleit voor het sluiten van een landbouwakkoord en de invulling in gebiedsprocessen aan te sturen waarbij de provincies aan zet zijn.'
'De kaart van Van der Wal (minister van Natuur en Stikstof, red) moet van tafel en in plaats daarvan moet een gebiedskaart met opgaven komen. Hij stuurt aan op rode (landbouw), oranje (natuurinclusieve landbouw), gele (biologisch) en groene (natuur zonder landbouw) gebieden. In de rode gebieden is landbouw mogelijk voor de grootschalige productie tegen lage prijzen. In de oranje gebieden wordt aan supermarkten gevraagd een sterkere rol te spelen bij het afnemen van boerenproducten en dus het verdienmodel van boeren te bespelen. Voor de lange termijn geeft Remkes aan dat de landbouw in transitie zal moeten om aan alle opgaven te kunnen voldoen. Hier zal de overheid de juiste begeleiding en instrumenten moeten leveren.'
'Het rapport geeft nog niet de gewenste duidelijkheid.'
Biedt het rapport een complete oplossing, zijn we hiermee straks van het stikstofprobleem af?
‘Een kritische noot is dat het rapport nog niet de gewenste duidelijkheid geeft. Verder heeft Remkes weinig aandacht voor de marktpartijen zoals de voerleveranciers, banken, middelenleveranciers en afnemers van de landbouwproducten die een rol hebben in de verdienmodellen van de landbouw en tot nu toe gericht is op de groei van de productie. Wat ook ontbreekt is hoe de financiële middelen verdeeld zouden moeten worden en of de 25 gereserveerde miljard voldoende zal zijn. Tot slot is het opvallend dat nog onvoldoende duidelijk is wie de piekbelasters zijn, wat de definitie ervan is en wat dat aan ruimte geeft voor de PAS- melders en vergunningverlening.’
‘Het advies is een heel goede stap in de richting en het is knap hoe Remkes dit tot stand brachten gecommuniceerd heeft. Het kabinet is nu aan zet en ik hoop dat ze nu geleerd hebben hoe dit complexe en gevoelige probleem aan te pakken.’