In 'Leren achter tralies' studeren Leidse studenten met gedetineerden
Ze staan ver van elkaar af: de gevangeniswereld en de studentenwereld. Leidse studenten Criminologie krijgen in het project Leren achter tralies de kans om binnen de muren van de gevangenis te studeren. Sámen met gedetineerde personen.
Jennifer Doekhie en Joni Reef, beiden universitair docent Criminologie, zijn de drijvende krachten achter het project Leren achter tralies. Ze kregen er een Comeniusbeurs (een beurs voor onderwijsvernieuwing) voor. Een grote erkenning voor de onderwijsvorm waar ze al tien jaar mee bezig zijn. Ze vertellen hoe ze op dit idee kwamen en waarom dergelijk praktijkgericht onderwijs zo belangrijk is, juist ook voor academici.
‘Zo’n tien jaar geleden hoorden we voor het eerst van onderwijs in de gevangenis. Het is een vorm van community engaged learning, waarbij de academische wereld en de samenleving elkaar opzoeken. Dat was op een symposium in de Verenigde Staten. Daar doen ze dit al dertig jaar, met waardevolle resultaten. Het heeft ons ertoe gebracht ons in Canada te laten opleiden voor dit type onderwijs’, aldus Doekhie.
'Ze durven weer als volwaardig burger in te stromen in de maatschappij.’
Door een andere bril
Het idee is eigenlijk eenvoudig: geïnteresseerde derdejaars studenten kunnen zich aanmelden voor het vak Criminologie in de gevangenis. Hetzelfde gebeurt in de gevangenis: hier kunnen gedetineerde personen zich aanmelden voor dit vak. Als ze dit goed afronden, krijgen ze een certificaat. Belangrijker is de gedachte erachter: elkaar leren kennen, je leren verdiepen in de normen en waarden van een ander. Versterking van de inner development goals van de deelnemers, noemen ze dat. Het is een belangrijk uitgangspunt van het onderwijs dat Reef en Doekhie bieden. Studenten, zowel die van binnen als buiten, moeten zich voor de ander openstellen.
Reef: ‘We weten uit de literatuur dat ervaringsleer belangrijk is voor onderzoekers en beleidsmakers, dat ze leren door de bril van een ander te kijken. Als je dit kunt, en de mensen en knelpunten in de praktijk kent, bedenk je onderzoeksvragen die er echt toe doen en kun je veel effectiever beleid ontwerpen. Andersom blijken de gedetineerde deelnemers een enorme boost in het zelfvertrouwen te krijgen door een universitair vak te volgen en daarvoor gewaardeerd te worden als volwaardig mens. Ook kijken ze in het vak vaak voor het eerst door de bril van officieren van justitie en rechters. Dat heeft een positieve invloed op het resocialisatieproces. Ze durven weer als volwaardig burger in te stromen in de maatschappij.’
Vooroordelen wegnemen
Vooraf vullen alle deelnemers een vragenlijst in over wat ze verwachten te leren. En wat blijkt, vertelt Reef: ‘Er leven bij beide groepen volop vooroordelen. Studenten verwachten mannen (het project wordt tot nu toe in mannengevangenissen gedaan, red.) met wie nauwelijks een gesprek te voeren valt, die groot en gevaarlijk ogen. De ‘binnenstudenten’, zoals de gedetineerde deelnemers genoemd worden, verwachten meisjes die allemaal op hockey zitten, parelkettingen dragen en voornamelijk bier drinken op kosten van hun ouders.’
Al tijdens de eerste kennismaking kantelt dat beeld volledig, stelt Doekhie. ‘We stellen geen vragen over delicten of straf, maar beginnen met een onderwerp als: wat is je lievelingsfilm? Dan blijkt er ineens veel om over te praten, want dan komen de raakvlakken aan de oppervlakte: ‘zij’ zijn eigenlijk net als ‘wij’’. Meer dan eens krijgen we tijdens de eerste feedbackronde over de gedetineerde studenten te horen: het zijn net gewone mensen. Ik moet daar aan de ene kant om lachen, tegelijkertijd heeft het iets treurigs.’
De winst van Leren achter tralies zit ’m voor een belangrijk deel daarin: dat vooroordelen worden weggenomen en mensen elkaar leren zien als mens. ‘Ik vind het een gebrek dat aan onze universiteit mensen worden opgeleid tot rechter of advocaat die misschien nog nooit iemand uit een andere sociale klasse hebben gesproken.’ Reef vertelt verder: ‘Bij geneeskunde wordt er veel aandacht besteed aan patiëntbeleving. Je leert je als arts in spe verplaatsen in de patiënt, zodat je beter rekening kunt houden met de mens achter de patiënt. In het rechtenonderwijs ontbreekt dat nagenoeg. Er komt wel steeds meer aandacht voor en dat is hard nodig.’
Het volledige artikel is in de 2023 oktobereditie van het alumnimagazine Leidraad te lezen (p. 28-30).
Tekst: Nienke Ledegang
Beeld: istock, Eelkje Colmjon