Nederland het nieuwe Mexico aan de Maas? Mythen over moord ontkracht
In Nederland regent het liquidaties, neemt femicide toe en worden daders steeds jonger, harder en verwarder, aldus de media. Maar kloppen die verhalen wel? Hoogleraar Marieke Liem schetst een verrassend ander beeld van dodelijke agressie in haar nieuwe boek ‘Mythen over Moord’.
Marieke Liem, hoogleraar Veiligheid en Interventies, heeft het boek ‘Mythen over Moord. Dertig jaar fataal geweld in Nederland’ samen geschreven met misdaadjournalist Gerlof Leistra. In totaal hebben zij ruim vijfduizend gevallen van moord en doodslag geanalyseerd.
Waarom heb je dit gewelddadige boek geschreven?
‘Moord komt overal voor, het wordt gepleegd in ons midden. En moord fascineert. We verslinden thrillers en true crime, zijn verslaafd aan de nieuwste krimi’s op Netflix en volgen het nieuws over liquidaties en de daaropvolgende rechtszaken op de voet. Door die fascinatie wordt moord omgeven door hardnekkige mythen die haaks staan op de alledaagsheid van moord. Met dit boek willen we hoe er doorgaans over moord wordt gedacht nuanceren en het fenomeen van wetenschappelijke duiding voorzien.
Wat is volgens jou de meest hardnekkige mythe over moord?
‘Er zijn er zo veel.. Als je op de krantenkoppen, talkshows en true crime series zou afgaan, zou je geloven dat we in de meest gewelddadigste tijd ooit leven en dat Nederland gewelddadiger zou zijn dan de landen om ons heen. De georganiseerde criminaliteit zou wild om zich heen grijpen, aldus de media. Maar is Nederland wel het nieuwe Mexico aan de Maas? Ook is er recent veel meer aandacht voor femicide in Nederland, ofwel het doden van vrouwen omdat ze vrouw zijn. Hierbij wordt gedacht dat iedere vrouwenmoord het sluitstuk is van stelselmatige mishandeling. Wij laten in ons boek zien dat die gedachte de nodige nuance vereist.’
In hoeverre speelt moord een rol in ons dagelijks leven?
‘Als je over moord spreekt, lijkt dit vaak een abstracte gebeurtenis, ver weg, buiten ons zicht. Maar ook wij hebben gezien dat het erg dichtbij kan komen: Afgelopen jaar, in juni, werd de Albert Heijn naast ons gebouw (Wijnhaven) opgeschrikt door een dodelijke steekpartij. Deze casus illustreert een groot aantal dynamieken die we in ons boek behandelen. In hoeverre is deze casus uitzonderlijk, als we kijken naar de karakteristieken van dader en slachtoffer, de locatie, de context waarin de moord werd gepleegd, het motief, de pleegwijze? We hopen dat lezers zulke zaken beter kunnen duiden nadat ze het boek hebben gelezen en deze niet meer zien als iets wat buiten hun zicht gebeurt.’
Hoe was je samenwerking met misdaadjournalist Gerlof Leistra? Kijkt hij vanuit zijn vak anders naar moord dan jij als hoogleraar?
‘Onze samenwerking werkt erg goed en we vullen elkaar aan: Hij schrijft heel toegankelijk, heeft als journalist jarenlange ervaring op dit gebied en een aantal boeken geschreven over moord en doodslag. Ik ben in moord geinteresseerd vanuit wetenschappelijk perspectief: Hoe kunnen we deze zaken van wetenschappelijke duiding voorzien? Hoe zien we grote maatschappelijke trends terug in de moordcijfers? Hoe kunnen we bepaalde trends, karakteristieken en patronen verklaren? Door dit macro-perspectief te combineren met Gerlof’s gedetailleerde reconstructies van moordzaken ontstaat een genuanceerd en gelaagd beeld van dodelijk geweld.'
Waarom moet iedereen dit boek lezen?
‘Om voortaan, wanneer er schreeuwerige krantenkoppen of grote claims over moord en doodslag voorbijkomen, kritisch te kunnen kijken naar het fenomeen. Kortom: Om met een objectieve blik naar dit hoogst emotionele onderwerp te kijken.’
Het boek ‘Mythen over Moord. Dertig jaar fataal geweld in Nederland’ wordt feestelijk gelanceerd op de Spaanse Trappen op donderdag 16 mei (16:00-18:00). Het programma is vrij toegankelijk.
Tekst: Sabine Waasdorp