Sterrenkundigen hebben voor het eerst in drie dimensies waargenomen dat gas vanuit spiraalvormige sterrenstelsels met hoge snelheid naar boven en naar beneden wordt geblazen, ver het sterrenstelsel uit. Ze bevestigen hiermee de theorie van de evolutie van sterrenstelsels: dat stervormende sterrenstelsels…

Twee teams van astronomen, waaronder een van de Universiteit Leiden, hebben zuurstof ontdekt in het verst bekende sterrenstelsel, JADES-GS-z14-0. Deze baanbrekende ontdekking toont aan dat sterrenstelsel veel sneller konden ontstaan in het vroege heelal dan tot nu toe gedacht.

De eerste beelden van de James Webb-telescoop onthullen mogelijk de verste sterrenstelsels die de mensheid ooit heeft gezien. ‘Het is echt ongelofelijk wat de internationale gemeenschap in de eerste twee weken sinds deze gegevens openbaar zijn allemaal al heeft gevonden’, zegt hoogleraar Extragalactische…

De schokgolf die door een van de vijf sterrenstelsels van het Kwintet van Stephan teweeggebracht wordt, is minder ontwrichtend dan verwacht. Waarschijnlijk wordt de schok gedempt door stofdeeltjes in het omringende gas. Dat blijkt uit de analyse van de eerste wetenschappelijke waarnemingen van WEAVE,…

Hoe ontstaan sterrenstelsel? Daar gaat astronoom Mariska Kriek de komende jaren onderzoek naar doen. Ze krijgt een NWO Vici-subsidie van 1.5 miljoen euro om sterrenstelsels in het vroege heelal te bestuderen. ‘Dit onderzoek gebruikt nieuwe en ongekende waarnemingen van de James Webb-ruimtetelescoop…

Een internationaal team van astronomen heeft een groot reservoir van heet gas ontdekt in de cluster-in-wording rond het Spinnenwebstelsel. De sterrenkundigen voorspellen, mede op basis van dat hete gas, dat de cluster-in-wording zal uitgroeien tot een van de grootste objecten in het heelal. Daardoor…

Simulaties van de vorming van sterrenstelsels leveren veel meer informatie over sterrenstelsels dan een telescoop. Simulaties worden de laatste jaren steeds beter. Sterrenkundige Evgenii Chaikin leverde daaraan zo’n belangrijke bijdrage, dat hij 27 februari cum laude, met lof, promoveerde.

HR, Financiën

Simulatieproject EAGLE heeft de 2022 Group Achievement Award van de Royal Astronomical Society gewonnen. EAGLE is een grote verzameling aan simulaties over het ontstaan van sterrenstelsels. De grootste simulatie bevat wel 6.8 miljard deeltjes en kostte maanden om te berekenen op ’s werelds snelste…

Wat is schrift? En wat lijkt op schrift, maar is het niet? In de pop-uptenoonstelling Pseudo or don’t worden de grenzen van schrift verkend. De tentoonstelling is van 9 tot 26 oktober te zien in de Oude UB.

Onderzoekers hebben het tot nu toe verste Melkweg-achtige sterrenstelsel ontdekt. Dit schijfstelsel, REBELS-25, ziet er net zo ordelijk uit als de huidige sterrenstelsels, maar we zien het zoals het was toen het heelal pas 700 miljoen jaar oud was. Dat is verrassend omdat zulke vroege sterrenstelsels…

De jaarlijkse dodenherdenkingen op de Dam en Waalsdorpervlakte, de Nederlandse excuses voor het slavernijverleden en de Cleveringa-oratie zelf: onze omgang met de geschiedenis is vaak vooral ritueel, vertelt Cleveringahoogleraar Frank van Vree die op 27 november zijn oratie uitspreekt.

Met welke praktische stappen kunnen we internationale claims op roofkunst correct afhandelen en illegale handel in kunst tegengaan? Het Europees Parlement stelde die vraag aan Leids jurist Evelien Campfens. Haar advies: ontwikkel een registratiesysteem, voorzie kunst van een ‘paspoort’, en richt een…

Henk Hoekstra en Alessandra Silvestri werken aan de natuurkunde en sterrenkunde van de Euclid missie. De Nederlandse onderzoekers zijn deel van de ESA missie.

Lezing

De verwachtingen van sterrenkundigen worden al meer dan een jaar overtroffen door de prachtige beelden van de James Webb-telescoop. De foto’s zijn fascinerend om te zien, maar waar kijken we nou eigenlijk naar? Universitair docent Melissa McClure legt uit.

Loopbaanontwikkeling

Vandaag zijn de eerste fullcolour beelden van de kosmos van ESA’s ruimtetelescoop Euclid gepresenteerd. Nooit eerder was een telescoop in staat om zulke haarscherpe astronomische beelden te maken van zo'n groot deel van de hemel en zo ver het diepe heelal in. De vijf beelden illustreren het volledige…

Lezing, 5e Owada-leerstoel Symposium

Een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van de Leidse onderzoeker Matus Rybak heeft, dankzij toevallig dubbel inzoomen, bewezen dat dicht op de kern van een superzwaar zwart gat millimeterstraling ontstaat. Hun bevindingen zijn geaccepteerd voor publicatie in het vakblad Astronomy…

Astronomen hebben met de James Webb Space Telescope een nieuw ‘deep field’ vastgelegd van Pandora's Cluster (Abell 2744). De beelden laten nooit eerder vertoonde details zien. De resultaten zijn beschreven in vier wetenschappelijke artikelen. Leidse astronomen Marijn Franx en Mariska Kriek werkten mee…

Maar liefst vier wetenschappers van de Universiteit Leiden hebben een prestigieuze Vici-beurs gekregen. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) heeft dat bekendgemaakt. De gehonoreerde aanvragen zijn afkomstig van onderzoekers van de Faculteit der Sociale Wetenschappen, de Sterrewacht…

Bijzonder nieuws voor Sterrewacht Leiden: twee onderzoeksteams hebben een prestigieus ALMA Large Programme toegewezen gekregen. Daarmee mogen ze met een van de krachtigste telescopen ter wereld onderzoeken hoe sterrenstelsels in het vroege heelal zijn ontstaan en zich hebben ontwikkeld.

De twee instrumenten van ESA’s ruimtetelescoop Euclid hebben hun eerste testopnamen gemaakt. De eerste beelden geven aan dat de ruimtetelescoop zijn wetenschappelijke doelen zal bereiken waarvoor hij is ontworpen - en mogelijk nog veel meer. Euclid zal een 3D-kaart maken van een derde van de hemel,…

Een internationaal team van astronomen, met onder anderen de Leidse promovendus Elia Pizzati, heeft een aantal oude quasars waargenomen die verrassend genoeg in hun eentje lijken te zweven in het vroege heelal (minder dan een miljard jaar na de oerknal). Tot nu toe gingen astronomen er op basis van…

Vandaag heeft ESA’s Gaia-missie haar schatkamer met nieuwe gegevens over onze eigen Melkweg geopend. Een team van honderden onderzoekers onder leiding van de Leidse sterrenkundige Anthony Brown maakte in anderhalf jaar de gegevens toegankelijk voor alle sterrenkundigen wereldwijd.

Lezing

Niet alles wat in de buurt komt van een zwart gat, wordt erin opgeslokt. Zwarte gaten kunnen materiaal ook wegslingeren, en die kans blijkt aanzienlijk groter dan gedacht. Een toevallige ontdekking en wat Martijn Oei daar vervolgens mee deed, leverden hem 12 december een promotie cum laude op, ‘met…

ESA’s ruimtelescoop Gaia, die de Melkweg in kaart brengt, voltooit op 15 januari zijn actieve fase van het scannen van de hemel. In het afgelopen decennium heeft Gaia meer dan drie biljoen waarnemingen gedaan van ongeveer twee miljard sterren en andere kosmische objecten. ‘Gaia is nu al de ontdekkingsmachine…

Hoe worden superzware zwarte gaten geboren? Die vraag probeert sterrenkundige Elena Maria Rossi te beantwoorden. Maar hoe onderzoek je iets wat niet is te zien?

Voor het eerst zien we wat Euclid ziet. De eerste observaties van de telescoop leveren een schat aan nieuwe informatie op over ons universum. Maar volgens kosmologe Alessandra Silvestri is dit pas het begin. Dit onderzoek helpt ons het verleden, het heden en de toekomst van ons universum beter te be…

Het Europees Ruimteagentschap (ESA) heeft de eerste beelden vrijgegeven van de Euclid ruimtetelescoop. De telescoop is gelanceerd op 1 juli 2023. Hoogleraar Galactische sterrenkunde Koen Kuijken bespreekt de nieuwe foto’s in het NOS Radio 1 Journaal.

Niet alleen donkere materie, maar ook gewone materie en donkere energie worden gevolgd in de grootste kosmologische computersimulatie ooit. In de FLAMINGO-simulatie zie je over de loop van miljarden jaren virtuele sterrenstelsels en clusters van sterrenstelsels ontstaan. Dat is geen makkelijke klus:…