Lezing
Cleveringa lezing Den Haag 2021
- Datum
- vrijdag 26 november 2021
- Tijd
- Toelichting
- Ontvangst 19:00, start lezing(en) 19:30
- Bezoekadres
- Wijnhaven
Turfmarkt 99
2511 DP Den Haag
Het maximaal aantal deelnemers is bereikt, u kunt de lezing nog wel online bijwonen.
Om online deel te nemen hoeft u zich niet aan te melden.
Via deze link kunt u de lezingen volgen.
De academische vrijheid in de knel?
Prof.dr. Carel Stolker:
'Op 26 november 1940 sprak Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980) zijn beroemd geworden protestrede uit. Als decaan de rechtenfaculteit sprak hij zijn afschuw uit over de maatregel van de Duitsers om Joodse medewerkers van de universiteit te verwijderen. Kees Schuyt heeft in zijn biografie van Cleveringa (R.P. Cleveringa, Recht, onrecht en de vlam der gerechtigheid (Boom)) uitvoerig aandacht aan die rede besteed; net zoals Willem Otterspeer in zijn boek Het Horzelnest, De Leidse universiteit in oorlogstijd (2019).
Mijn toespraak zal gaan over de betekenis die de rede van Cleveringa in onze tijd heeft. Terugkijkend op mijn rectoraat zal ik me daarbij concentreren op de academische vrijheid. Dat onderwerp is blijvend actueel. De Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen wijdde er in februari van dit jaar een uitvoerig advies aan. Ze stelde vast dat academische vrijheid essentieel is voor goede wetenschap. Maar, voegde ze daar meteen aan toe: “ze is niet onbegrensd: wetenschappers moeten steeds een goed evenwicht zoeken tussen academische vrijheid en onafhankelijkheid aan de ene kant, en hun maatschappelijke verantwoordelijkheid aan de andere kant”.
‘Een goed evenwicht zoeken’, daar kan niemand tegen zijn. Maar waar lígt dat evenwicht, en hoe kóm je daar? En wat is daarbij de rol van bijvoorbeeld de rector van de universiteit. Otterspeer heeft eens opgemerkt dat hij of zij ‘brandjesstichter’ zou moeten zijn om de discussie te bevorderen; en tegelijkertijd ‘brandjesblusser’ die ervoor moet zorgen ‘dat het niet uit de hand loopt’. Maar het vraagstuk van de academische vrijheid is nog breder. Zo hebben in twee recente redes de voorzitter van de Universiteit van Amsterdam en de rector van de Universiteit Utrecht gewaarschuwd voor een cultuur van politieke correctheid (woke) aan de universiteit. Een gemakkelijk onderwerp is het dus niet. Graag ga ik met de aanwezigen op zoek naar grenzen, waarbij talrijke facetten van de academische vrijheid zullen langskomen.'
'Waarom het volk niet beslist'
'Waarom beslist het volk niet? In deze lezing laat Suzanne Bloks zien dat het ontwerp van onze verkiezingen, referenda en burgerberaden bepaalt en beïnvloedt wat 'de wil van het volk' is. Er is geen wil van het volk onafhankelijk van het onwerp van onze democratische besluitvormingsprocedures. Het volk beslist dus niet, maar wie wel... '