Universiteit Leiden

nl en

Psychologielab pakt Open Science op

‘Als je Open Science in de praktijk wilt doorvoeren, moet je minstens bij elke faculteit iemand hebben die onderzoekers op een laagdrempelige manier kan helpen met praktische problemen.’ Dorien Huijser begeleidde twee jaar de transitie naar de nieuwe manier van werkenbij het Brain and Development Research Center van het Instituut Psychologie.

Open Science staat inmiddels op de beleidsagenda van de universiteit; de verwachting is dat op den duur wetenschappers wereldwijd volgens dit principe gaan werken. De overgang zal voor de één makkelijker zijn dan voor de ander, maar ook voor het Leidse onderzoek zal meer transparantie in de hele onderzoekscyclus de norm worden. De transitie vergt een gecoördineerde, gestructureerde en meetbare aanpak van de verschillende aspecten. 

Dorien Huijser

Ingrediënten aanwezig

Het Centre for Digital Scholarship (zie de rechterbalk voor alle links) van de Universiteitsbibliotheek beschikt momenteel bij de universiteit waarschijnlijk over de meeste kennis. Een bibliotheek heeft immers uit zijn aard verstand van het opslaan en toegankelijk maken van informatie. Daarnaast is er een bottom up-initiatief namelijk de Open Science Community Leiden, met enthousiaste medewerkers – wetenschappers, bibliotheekmedewerkers en andere onderzoeksondersteuners – die zelfs een Open Initiatives Trophy won. En er is een boegbeeld, Paul Wouters, decaan van de Faculteit Sociale Wetenschappen, die het universitair programma Open Science leidt. Het zijn allemaal ingrediënten voor een systematische aanpak van Open Science maar in de praktijk gaat het nog vaak om slechts een handjevol onderzoekers die er vrijwillig  (onderzoeks)tijd in steken.

Brain and Development Research Center

Dorien Huijser studeerde in 2019 af en deed als (Utrechtse) research-masterstudent Psychologie haar afstudeeronderzoek in het Brain and Development Research Center. De inmiddels naar Rotterdam vertrokken hoogleraar Ontwikkelingspsychologie Eveline Crone zwaaide er de scepter. ‘Eveline had al vroeg in de gaten dat er meer transparantie moest komen in het onderzoek, in het bijzonder in de menswetenschappen. Daar worden immers gevoelige gegevens verzameld die veilig maar tegelijkertijd toegankelijk - moeten worden opgeslagen – als bron voor verder onderzoek of voor herhaalonderzoek.' Maar daar bleef het niet bij, over de hele linie van het onderzoek was meer openheid nodig, vond Crone. 'Eveline vroeg mij of ik voor haar wilde komen werken om uit te zoeken het dat allemaal moest, en te helpen bij de transitie naar een transparantere werkwijze.' Huijser ging zich breed te verdiepen in open science. 

Open Science Community 2021
Het FAIR-principe voor de opslag van wetenschappelijke data hoort ook tot Open Science (grafische weergave:Sangya Pundir).

Zaadje groeit uit

Toen Crone wegging, ging Huijser parttime met haar mee en bleef ze part time in Leiden, nu nog voor één dag per week: het zaadje dat Crone in Leiden had geplant, is aangeslagen. Huijser kon de onderzoekers van het lab helpen om uit de startblokken te komen.

Het is voor Huijser duidelijk dat het invoeren van open science van twee kanten moet komen: de universiteit moet erachter staan en beleid maken voor de implementatie, de wetenschappers moeten er nut en noodzaak van inzien en zich eraan committeren. Huijser heeft korte lijntjes met het Centre for Digital Scholarship van de Universiteitsbibliotheek. Daar zitten de deskundigen op het gebied van onder meer het managen van onderzoeksdata. ‘Er zit daar enorm veel kennis en ervaring’, zegt Huijser, ‘maar omdat de experts voor het gevoel ‘ver weg’ zitten, weten niet alle wetenschappers hen direct te vinden.’ 

Open Science is: transparant zijn over de gegevensverzameling en de wijze waarop onderzoekers tot resultaten en conclusies zijn gekomen (methodiek). Dat moet voor elk onderzoek te vinden zijn. En daar komt dan nog het toegankelijk opslaan van de data bij, volgens het FAIR-principe (Findable, Accessible, Interoperable en Reusable) én Open Acces publicatie: het resultaat van wetenschap moet voor iedereen toegankelijk zijn en niet achter een betaalmuur van uitgevers verdwijnen. 

Huijser stapt binnenkort over naar de Utrechtse Universiteitsbibliotheek waar ze zich ook gaat bezighouden met datamanagement en Open Science. Maar niet zonder haar lessen van de afgelopen twee jaar te delen. Wil jouw afdeling of faculteit de transitie naar meer Open Science realiseren? Dit zijn haar tips: 

Model voor Open Science bij interdisciplinaire samenwerking (Zie voor toelichting in de rechterkolom 'Meer over Open Science....'
  1. Stel een datamanager of open science officer aan op het niveau van de faculteit of zelfs het instituut, die regelmatig contact heeft met wetenschappers op de werkvloer. Deze persoon kan de liaison vormen tussen de  experts bij de Universiteitsbibliotheek, de wetenschappers en de Open Science Community. Daarnaast kunnen zij helpen met het meer bekend en bemind maken van Open Science onder medewerkers en zo de transitie begeleiden en monitoren.
  2. Andere ondersteuners, zoals privacy officers en IT-experts, zijn minstens zo belangrijk om Open Science in praktijk te brengen.
  3. Kijk goed naar bestaande en nieuwe tools die nodig zijn om Open Science te implementeren. Sluit daarbij zo veel mogelijk aan op tools die al veel worden gebruikt in de eigen discipline. Daarmee voorkom je implementatieproblemen.
  4. Informeer wetenschappers voldoende. Organiseer bijvoorbeeld praktische workshops en maak Open Science-gerelateerde informatie (inclusief. checklists en andere hulpmiddelen) makkelijk vindbaar. Zorg er daarbij voor dat ook nieuwe medewerkers vertrouwd raken met Open Science en de bijbehorende informatie.
  5. Verwerk de Open Science-gerelateerde praktijk ook in het onderwijs voor bachelor- en masterstudenten.
  6. Maak de overgang naar Open Science zo makkelijk mogelijk en houd rekening met individuele verschillen. Niet iedereen heeft evenveel tijd of kan even goed programmeren, maar voor elke stap die een wetenschapper zet, geldt: die moet meetellen en gewaardeerd worden. 

Iedereen die geïnteresseerd is om meer te leren over Open Science is welkom om lid te worden van de Open Science Community Leiden (u krijgt een OSCL member profiel en kunt u aan melden voor de nieuwsbrief). Ook is de community te volgen op twitter: @OSCLeiden.

De Universiteit Leiden onderstreept het belang van Open Science en heeft daarom een Open Science programma opgezet.

  • Tekst: Corine Hendriks
  • Afbeelding banner: De tekening is de neerslag van een brainstorm over Open Science door de Young Research Universities (Yerun), een samenwerkingsverband van jonge wetenschappers van zeventien Europese onderzoeksuniversiteiten.
  • Mail de redactie
Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.