Judi Mesman krijgt Stevinpremie voor onderzoek naar opvoeding en diversiteit
Welke invloed hebben opvoeding en onderwijs op het wereldbeeld van kinderen? Op die vraag zoekt hoogleraar Judi Mesman een antwoord. Voor haar onderzoek en publieksactiviteiten ontvangt ze nu de prestigieuze Stevinpremie, de hoogste Nederlandse onderscheiding voor een wetenschapper die bijdraagt aan kennisbenutting voor de samenleving.
Gefeliciteerd met deze prachtige prijs! Waar was u toen u het hoorde?
‘Ik zat hier, op de slaapkamer van mijn jongste dochter. Hier onder haar hoogslaper heb ik een bureautje staan waar ik sinds de uitbraak van de coronacrisis vaak werk. Het is een heel klein kamertje, dat heb je als je het jongste kind bent [lacht]. Nadat Marcel Levi [voorzitter van wetenschapsfinancier NWO, red.] me het goede nieuws had verteld en we hadden opgehangen, heb ik heel hard gegild. Mijn kinderen kwamen direct aanrennen, want gillen doe ik eigenlijk nooit.’
'Ik hoorde het nieuws hier, onder de hoogslaper van mijn jongste dochter'
Had u het verwacht?
‘Nee, het is een enorme verrassing. Net als veel andere wetenschappers kijk ik ieder jaar naar de uitreiking van de Spinoza- en Stevinpremies, en dan ben ik natuurlijk vol bewondering over die slimme mensen. Dit jaar is de uitreiking door corona veel later in het jaar, waardoor het überhaupt eigenlijk niet meer op mijn netvlies stond.’
Aan welk onderzoek heeft u deze prijs te danken?
‘Ik onderzoek veel verschillende dingen, dus het is lastig om er een strik om te doen. Maar laat ik het toch proberen! In grote lijnen onderzoek ik hoe sociale en culturele normen in de opvoeding en het onderwijs het zelfbeeld en wereldbeeld beïnvloeden van jonge kinderen. Ik ben dus benieuwd hoe zij zichzelf en anderen zien op het gebied van zaken als seksualiteit, etniciteit en gender, en hoe dat wordt gevormd door de manier waarop belangrijke volwassen in hun omgeving hiermee omgaan. Met mijn team laat ik zien dat ‘gewoon’ overal anders is en dat ouders vaak onbedoeld vooroordelen op hun kinderen overdragen.’
Het viel me inderdaad op dat u vaak de rol van ouders of leerkrachten onderzoekt. Waarom zijn juist die volwassenen zo interessant als je eigenlijk onderzoek doet naar kinderen?
‘Hun rol is gigantisch. Ze zetten bijvoorbeeld vrij letterlijk de norm voor de kinderen. Krijg je pas een toetje als je bord leeg is? Hoe lang mag je op de IPad? En wat zijn de regels voor spelen met andere kinderen? De regels van de ouders over dit soort kwesties maakt heel expliciet welke normen en waarden zij belangrijk vinden. Maar sociaal-culturele normen worden veel implicieter overgedragen, en zijn daardoor minder opvallend en ook moeilijker te onderzoeken. Zo hebben veel ouders bijvoorbeeld in theorie heel moderne opvattingen over genderrollen, maar proberen ze hun kinderen in de praktijk subtiel bij te sturen. “Kijk, ze hebben hier ook coole auto’s,” zeggen ze dan als hun zoontje met een pop aan komt zetten in de speelgoedwinkel. Juist die subtiele boodschappen beïnvloeden wat kinderen ‘normaal’ vinden voor zichzelf en anderen.’
De Stevinpremie is specifiek bedoeld voor wetenschappers die goed zijn in kennisbenutting, dus die met hun wetenschappelijk onderzoek bijdragen aan de maatschappij. Waarom bent u als beste uit de bus gerold?
‘Dat is natuurlijk altijd lastig te zeggen. Maar ik denk dat twee dingen meespelen. Enerzijds probeer ik heel actief om mijn onderzoek in te zetten voor de maatschappij. Zo heb ik samengewerkt met educatieve uitgevers bij een onderzoek naar impliciete stereotypering in schoolboeken, en adviseer ik ze over hoe dat anders kan. Ook geef ik workshops aan professionals die met jeugd werken over culturele opvoednormen, en komt in november mijn publieksboek uit over antiracisme in de opvoeding. Daarnaast denk ik dat ik deze premie krijg omdat we in Nederland verschrikkelijk achterlopen met dit onderzoeksonderwerp, hoewel het inmiddels wel hoog op de maatschappelijke agenda staat. Het is echt pionieren, en het is fijn dat er nu waardering komt.’
'Ik ben van mening dat dit onderwerp baat heeft bij nuance, rust en intermenselijk contact.'
Alles wat met gender, seksualiteit en etniciteit te maken heeft, ligt onder een vergrootglas. Merkt u daar iets van in uw werk?
‘Zeker. Naar aanleiding van ons schoolboekenonderzoek in 2019 kregen we duizenden reacties, voornamelijk negatief. Ik meng me bewust niet al te veel in polemieken op Twitter. Ik vind het niet erg als anderen dat wel doen, maar voor mij werkt het niet. Ik ben van mening dat het onderwerp baat heeft bij nuance, rust en intermenselijk contact. Op een later tijdstip, als de storm is gaan liggen, lees ik vaak nog wel de reacties door. Dan kickt de wetenschapper weer in, en schrijf ik een reactie op de reacties [lacht].’ Mesman denkt even na, en vervolgt dan: ‘Kijk, er zijn nu eenmaal mensen die extra aandacht voor diversiteit stom vinden, en onnodig. Die mensen ga ik natuurlijk niet overtuigen. Maar er zijn ook mensen die wel verandering wíllen, maar nog niet precies weten hoe ze dat kunnen bewerkstelligen. Met hen denk ik graag mee.’
Wie is Judi Mesman?
Judi Mesman (1974) is hoogleraar Interdisciplinaire studie van maatschappelijke uitdagingen. Daarnaast is ze dean van het Leiden University College The Hague (LUC). Ze behaalde in 1996 haar masterdiploma aan de Universiteit Leiden, en is met uitzondering van enkele jaren vrijwel haar hele werkende leven aan de universiteit verbonden gebleven. Sinds 2009 is ze hoogleraar. Ze heeft meerdere prijzen en subsidies op haar naam, en is lid van de genootschappen KNAW en KHMW.
U krijgt van NWO een geldbedrag van 2,5 miljoen euro, vrij te besteden aan onderzoek. Weet u al wat u daarmee wil doen?
‘In de nabije toekomst wil ik graag onderzoeken hoe normen en waarden over gender, etniciteit en seksualiteit worden overgedragen onder de professionals die met kinderen werken. Neem bijvoorbeeld de pabo, waar basisschooldocenten worden opgeleid, of pedagogiekopleidingen. Hoe wordt daar gesproken – of juist niet gesproken – over diversiteit, inclusie en gender? Uit verhalen van oud-studenten begrijp ik dat de aandacht voor dit soort zaken nog vrij gering is, maar ik zou dat wel eens willen toetsen. Want hoe je de professionals opleidt, heeft natuurlijk ook grote invloed op de kinderen met wie ze gaan werken.’
'Ik doe mijn onderzoeken en mijn publieksactiviteiten bij de gratie van mijn collega’s'
‘Ik wil er daarnaast voor zorgen dat een aantal goede wetenschappers met een tijdelijk contract langer kan blijven. Ik doe mijn onderzoeken en mijn publieksactiviteiten namelijk bij de gratie van mijn collega’s, omdat we samen de boel draaiende houden. Dat zijn er heel erg veel, maar mag ik toch van de gelegenheid gebruik maken om enkele namen te noemen?’ Mesman kijkt even vragend naar de interviewer, en zegt dan: ‘Ik wil in ieder geval Marleen Groeneveld, Rosanneke Emmen en Lotte van der Pol bedanken. Zij spelen een belangrijke rol in mijn grotere projecten, en daarin al jaren cruciaal voor het succes van het onderzoeksprogramma.’
Tegelijkertijd met uw Stevinpremie krijgen twee andere collega’s een Spinozapremie. Wat maakt de Universiteit Leiden een goede voedingsbodem voor toonaangevend onderzoek?
‘Ik kan niet voor de anderen spreken, maar ik word omgeven door mensen die iets anders weten en kunnen dan ik, dat werkt stimulerend. Dat merk ik vooral op het Leiden University College The Hague, waar ik dean ben. Daar komen alle disciplines samen, en daardoor leer ik al vijf jaar lang iedere dag iets bij. Dat maakt het University College de allerleukste plek van de hele universiteit. En ja, dat mag je best zo opschrijven.’
Tekst: Merijn van Nuland
Beeld: NWO – Studio Oostrum
Over de Stevinpremie
De Stevinpremie wordt jaarlijks uitgereikt door wetenschapsfinancier NWO, aan een onderzoeker die een bijzonder succes heeft behaald op het gebied van kennisbenutting voor de samenleving. Aan de premie is een geldbedrag van 2,5 miljoen euro verbonden, voor onderzoek en/of activiteiten met betrekking tot kennisbenutting. Samen met de Spinozapremie is het de grootste persoonsgebonden wetenschapspremie van Nederland. U vindt alle Leidse winnaars van de Spinoza- en Stevinpremies hier.