Boek over 200 jaar geneeskunde in Leiden
Het boek ‘Geleerde Zorgen: twee eeuwen academische geneeskunde in Leiden’ is op 16 december door auteur Mieke van Baarsel uitgereikt aan Annetje Ottow, voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden, en Pancras Hogendoorn, decaan en lid van de Raad van Bestuur van het LUMC. 'Mensen maakten het instituut.'
In de 23 hoofdstukken van Geleerde Zorgen beschrijft historica Van Baarsel hoe een klein pand met 32 bedden op het Pieterskerkhof door de jaren heen transformeerde in het huidige Leids Universitair Medisch Centrum. “Er was nog geen volledig overzicht van die geschiedenis”, zegt ze. 'Ik koos het jaar 1815 als startpunt. Na de Franse Tijd was er een periode waarin ons land zich op veel vlakken opnieuw uitvond, ook op medisch vlak. Wat gebeurde er in Leiden terwijl de medische wetenschap in dezelfde eeuw opkwam? En hoe ontwikkelden onderzoek en onderwijs zich daarna verder?' Het boek beschrijft deze ontwikkelingen tot 1980. Dat was namelijk het moment dat de eerste steen werd gelegd van het LUMC- zoals we het nu kennen.
Verandering dankzij persoonlijke ambities
Van Baarsel begon in de zomer van 2017 met het onderzoek voor het boek. Mede op basis van bestuurlijke archieven en ‘losse’ geschiedenissen van vakgebieden die artsen veelal tijdens hun pensioen schreven, maakte ze één, toegankelijk geschreven geheel. De beeldredactie werd verzorgd door Annemiek Versluys, voormalig LUMC-verpleegkundige.
'Tijdens het schrijven viel me op dat de meeste veranderingen die plaatsvonden, voortkwamen uit de persoonlijke ambities van individuen, met name hoogleraren', zegt de historica. 'Als er iets veranderde in de maatschappij of de opvattingen van de overheid over medische onderwerpen, waren zij vaak de drijvende kracht daarachter. Je kunt gerust zeggen dat mensen het instituut LUMC maakten tot wat het is.' Soms was daar veel overtuigingskracht voor nodig. 'De overheid bekostigde alle plannen, en die vond lange tijd dat het opleiden van studenten de belangrijkste taak was van een academisch ziekenhuis. Dat is intussen wel veranderd.'
Toonaangevend medisch centrum
De auteur beschrijft hoe Nederland begin negentiende eeuw op medisch gebied nog achterliep op andere landen. Leidse geneeskundestudenten togen naar steden als Berlijn, Wenen en Parijs en keerden terug met nieuwe, frisse ideeën. Van Baarsel: 'Na de Tweede Wereldoorlog was Amerika het voorbeeld. Leiden werd toonaangevend op een aantal gebieden. Zoals (open)hartoperaties; de Leidse studie van aangeboren hartafwijkingen bij kinderen heeft veel levens gered.'
Ook vermeldenswaardig zijn transplantaties, vertelt ze. 'De eerste niertransplantatie in Nederland vond plaats in 1966 in Leiden. Leids onderzoek naar afstotingsverschijnselen zette Jon van Rood en zijn medewerkers op het spoor van HLA, een systeem waarmee donor en ontvanger gematcht worden.'
Lessen uit het verleden
Bij de uitreiking toonde Pancras Hogendoorn zich verheugd over de mooie foto’s in het boek. Ook viel hem op dat we nog veel kunnen leren van het verleden voor de toekomst. 'Interessant is dat het honderd jaar geleden modern was om een ziekenhuis op te zetten als verzameling paviljoens. Zo kwamen patiënten (met infectieziekten) niet bij elkaar te liggen. Nu zitten we in de coronacrisis en zit alles weer onder een dak, van patiënten en medewerkers tot studenten. Je ziet dat we alles op alles moeten zetten om deze stromen te scheiden om geen besmettingen over te brengen.'
Annetje Ottow benadrukte tijdens de overhandiging de belangrijke band tussen het LUMC en de Universiteit Leiden. Volgens haar eert het boek deze verbinding. 'Ik heb groot ontzag voor alles wat zich in het LUMC afspeelt, zeker in deze roerige tijden. Dit boek symboliseert dat. Het is belangrijk om dit door te vertellen aan studenten en de gemeenschap.'
Bestel het boek ‘Geleerde Zorgen: twee eeuwen academische geneeskunde in Leiden’ op de website van Leiden University Press of in de boekwinkel.