Nederlandse onderzoekers brengen verscholen superzwaar zwart gat aan het licht
Een internationaal team sterrenkundigen onder leiding van Violeta Gámez Rosas (Universiteit Leiden) heeft een superzwaar zwart gat waargenomen dat verscholen is in een ring van stof. Deze ontdekking past bij het idee dat de zogeheten actieve centra van sterrenstelsels veel meer op elkaar lijken dan uit waarnemingen blijkt, omdat de kijkhoek vanaf aarde voor vertekeningen zorgt. Het onderzoek werd gedaan met het mede in Nederland ontwikkelde MATISSE-instrument dat het infrarode licht van vier Europese Very Large Telescopes (VLT) in Chili combineert.
MATISSE is de afkorting van Multi-AperTure mid-Infrared SpectroScopic Experiment. MATISSE koppelt niet alleen het licht van de VLT, maar analyseert het ook. MATISSE is speciaal gemaakt voor infraroodlicht met golfengten tussen 3 micrometer en 13 micrometer. Infraroodlicht ontstaat ook als iets warmte afgeeft. Daarom wordt MATISSE gekoeld tot min 241 graden Celsius, zodat het instrument de metingen niet stoort.
Nanometer precies
De Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) heeft alle lenzen en spiegels in het gekoelde deel van MATISSE gebouwd samen met de Nederlandse industrie. Nederland had ervaring opgedaan tijdens het ontwikkelen van de voorloper MIDI, die geen vier, maar twee telescopen kon koppelen.
Het hart waar de bundels van de vier VLT-telescopen samenkomen, bestaat uit twee aluminium dozen van bijna een meter groot. Deze dozen zijn tot de nok toe gevuld met honderden optische componenten, tientallen sensoren en tientallen kleine motortjes. De meeste componenten werken tot op de nanometer precies of zelfs nauwkeuriger.
Dit artikel verscheen als persbericht op astronomie.nl
Foto: ESO/Jaffe, Gámez-Rosas et al.
Wetenschappelijk artikel
Thermal imaging of dust hiding the black hole in the Active Galaxy NGC 1068.
Door: Violeta Gámez Rosas, Jacob W. Isbell, Walter Jaffe, Romain G. Petrov, James H. Leftley, Karl-Heinz Hofmann, Florentin Millour, Leonard Burtscher, Klaus Meisenheimer, Anthony Meilland, Laurens B.F.M. Waters, Bruno Lopez, Stéphane Lagarde, Gerd Weigelt, Philippe Berio, Fatme Allouche, Sylvie Robbe-Dubois, Pierre Cruzalèbes, Felix Bettonvil, Thomas Henning, Jean-Charles Augereau, Pierre Antonelli, Udo Beckmann, Roy van Boekel, Philippe Bendjoya, William C. Danchi, Carsten Dominik, Julien Drevon, Jack F. Gallimore, Uwe Graser, Matthias Heininger, Vincent Hocdé, Michiel Hogerheijde, Josef Hron, Caterina M.V. Impellizzeri, Lucia Klarmann, Elena Kokoulina, Lucas Labadie, Michael Lehmitz, Alexis Matter, Claudia Paladini, Eric Pantin, Jörg-Uwe Pott, Dieter Schertl, Anthony Soulain, Philippe Stee, Konrad Tristram, Jozsef Varga, Julien Woillez, Sebastian Wolf, Gideon Yoffe, Gerard Zins
In: Nature, 17 februari 2022.