Het belang van Internationale Vrouwendag: ‘Gendergelijkheid wereldwijd is ver te zoeken’
Op 8 maart, Internationale Vrouwendag, draait het om gelijke kansen voor vrouwen wereldwijd, zelfbeschikking en gendergelijkheid. Sinds 1912 wordt deze dag gevierd in Nederland, meestal aan de hand van een specifiek thema. Dit jaar is het thema solidariteit, de kracht voor verandering.
Vijf FGGA-vrouwen vertellen over het belang van deze dag, de persoonlijke betekenis van Internationale Vrouwendag voor hen én over vrouwen in de wetenschap. De vrouwen die aan het woord komen in dit verhaal zijn Marieke Liem (hoogleraar Sociale Veerkracht en Veiligheid bij ISGA) , Daniela Vicherat Mattar (universitair hoofddocent sociologie bij LUC), Elif Naz Kayran Meier (onderzoeker bij het Instituut Bestuurskunde), Nikki Ikani (universitair docent Intelligence & Security bij ISGA) en Vanessa Newby (universitair docent bij ISGA).
Waarom is Internationale Vrouwendag anno 2022 nog steeds nodig?
Marieke Liem: ‘Zolang er in alle lagen van de samenleving gender-ongelijkheid blijft bestaan, en vrouwen helaas anno 2022 nog steeds niet dezelfde kansen en mogelijkheden krijgen als mannen, is het nog steeds zaak om kritisch stil te staan bij de wortels van deze ongelijkheid. Internationale Vrouwendag is daar een mooi moment voor.’
Daniela Vicherat Mattar: ‘We leven in 2022 en toch zijn de gevolgen van Covid desastreus geweest voor vrouwen: meer vrouwen hebben de arbeidsmarkt verlaten, als gevolg van de restricties zagen vrouwen zich gedwongen een om meer huishoudelijke taken op zich te nemen, terwijl tegelijkertijd het niveau van huishoudelijk geweld significant is toegenomen. Dus ja, 8 maart is belangrijk, zelfs in 2022.’
Elif Naz Kayran Meier: ‘Ik kan zonder aarzelen zeggen dat Internationale Vrouwendag nog steeds relevant is. De noodzaak om actief te pleiten voor gelijke rechten voor vrouwen is nog steeds niet voltooid. Sterker nog, vandaag de dag is het wellicht in toenemende mate belangrijk om ons bewust te zijn van het verleden en de steeds weer nieuwe uitdagingen die aan het licht komen als gevolg van de inspanningen voor gelijkheid voor vrouwen op de werkvloer. Bijvoorbeeld, het verplichte thuiswerken als gevolg van de Covid-19 restricties heeft duidelijk aangetoond dat vrouwen nog steeds gebukt gaan onder de dubbele last van werk en huishoudelijke taken.’
Nikki Ikani: ‘Allereerst vanwege het feit dat gendergelijkheid in wereldwijd nog ver te zoeken is. 1 op de 3 vrouwen krijgt te maken met gender-gerelateerd geweld. Dat is onacceptabel. Daarnaast worden vrouwen structureel minder betaald dan mannen voor hetzelfde werk. Maar ook in Nederland is er nog werk te verzetten. Nederland staat wat betreft gendergelijkheid op de 31e plaats wereldwijd – met 13 EU landen boven zich. Maar het is natuurlijk ook een dag om op een positieve manier stil te staan bij wat vrouwen bereikt hebben gedurende de afgelopen eeuw en ons te realiseren hoe belangrijk vrouwen zijn in onze maatschappij.’
Vanessa Newby: ‘Tot het moment waarop we wereldwijde gendergelijkheid hebben bereikt, is het een noodzakelijke reminder dat dit project nog lang niet voltooid is.’
Wat betekent deze dag voor jou persoonlijk?
Daniela Vicherat Mattar: ‘Het is een dag waarop ik meerdere keren heb deelgenomen aan protestmarsen voor vrouwenrechten in de verschillende landen waarin ik gewoon heb. Dit jaar voelt het anders omdat in mijn geboorteland, Chili, het een jaar is waarin voor het eerst in de geschiedenis van het land, Chilenen een kabinet hebben met meer vrouwen dan mannen (14 tegen 10), en er is een grondwetgevende vergadering gebaseerd op gelijkwaardige vertegenwoordiging in het leven geroepen om de grondwet te herzien. Dus deze 8 maart draait voor mij niet alleen om het herdenken van de strijd maar ook om het vieren van de successen en de mogelijkheid voor verandering.’
Nikki Ikani: ‘Voor mij persoonlijk is het, naast het tonen van solidariteit met vrouwen wereldwijd, ook een dag om stil te staan bij wat mijn moeder allemaal bereikt heeft in haar leven. Haar sterke voorbeeld heeft mij zeker geïnspireerd. Maar ook bij welke toekomst ik graag voor me zie voor mijn dochter. Gendergelijkheid is daarin cruciaal.’
Vanessa Newby: ‘Als Voorzitter van Women in International Security Netherlands (WIIS-Nederland) is IVD een belangrijke dag voor ons om het belang van wereldwijde gendergelijkheid in Nederland onder de aandacht te brengen. Als vrouw en feministe, herinnert deze dag mij eraan dat ik kansen en vrijheden heb die heel veel vrouwen van over de hele wereld nog steeds niet hebben.’
Dan over vrouwen in de wetenschap. Zijn er genoeg vrouwen in de wetenschap en hebben ze dezelfde kansen als mannen?
Elif Naz Kayran Meier: ‘De cijfers tonen aan dat, hoewel vrouwen vrij redelijk vertegenwoordigd zijn op de eerste treden van de carrièreladder, we steeds minder vrouwen zien naarmate we omhoog kijken richting de meer senior en vaste aanstellingen binnen universiteiten. De oorzaak achterhalen van deze zogenoemde ‘verdwijning’ van veel getalenteerde vrouwelijke onderzoekers binnen instituten zou een belangrijke eerste stap zijn om dit probleem aan te pakken.’
Nikki Ikani: ‘De afgelopen jaren zijn al een hoop positieve stappen gezet in deze richting. Ik denk dat blijvend inzetten op de kracht van diversiteit op de werkvloer hier belangrijk voor is. Vrouwen moeten weten dat de Universiteit hen steunt in het zoeken naar de juiste balans tussen carrière, gezin en zelf-zorg. Die steun ervaar ik zelf gelukkig zeker en ik denk dat dit heel belangrijk is om ervoor te zorgen dat vrouwen in de wetenschap gaan werken, en blíjven werken.’
Marieke Liem: ‘Ik denk dat er al heel veel vrouwen in de wetenschap werken, ook aan de Universiteit Leiden. Vooral in junior-lagen, zoals onder promovendi en UDs, zijn vrouwen zelfs in de meerderheid. Dit verschil verdwijnt en verschuift naarmate je hoger in de piramide komt: dan zijn mannen in de meerderheid. Dat gegeven zet aan tot nadenken. Met andere woorden: We hebben niet zozeer meer vrouwen in de wetenschap nodig - die zijn er volop - we hebben meer gelijkheid nodig in alle lagen van de wetenschap: junior én senior.’
Waarom ben je zelf de wetenschap in gegaan?
Vanessa Newby: ‘Ik hou ervan om met mensen te praten over hun ervaringen en daar vervolgens over te schrijven. Ik vind het ook heerlijk om mijzelf uit te dagen de grenzen mijn kennis te verleggen en me te verdiepen in een onderwerp. De wetenschap was daarom een logische keuze voor mij.’
Daniela Vicherat Mattar: ‘Ik heb stukje bij beetje, stapje voor stapje, gekozen voor de wetenschap. Ik promoveerde omdat ik meer tijd wilde om na te denken en onderzoek te doen, en later ben ik in het academische wereldje blijven hangen omdat, naast onderzoek doen, ik ervan geniet om studenten les te geven en hen te helpen om vorm te geven en zich bewust te worden van hun eigen geest en denken. Voor mij is nadenken (over de wereld maar ook op metaniveau over hoe en waarom we denken zoals we denken) een bevrijdende oefening.’
Waar in je carrière ben je het meest trots op?
Nikki Ikani: ‘Ik ben erg trots op mijn boek dat afgelopen herfst is gepubliceerd door Manchester University Press. Ik heb er lang aan gewerkt en veel tijd gestoken in empirisch onderzoek. Ik ben blij dat het nu op de boekenplank staat.’
Vanessa Newby: Ik ben er erg trots op dat we WIIS Netherlands hebben opgericht in Nederland, met het Instituut voor Security and Global Affairs (ISGA) als thuisbasis. Wij bieden een platform voor onderwerpen die te maken hebben met gender in internationale veiligheid en benaderen veiligheidsissues vanuit een vrouwelijke invalshoek.’
Elif Naz Kayran Meier: Nog niet zo lang geleden, maakte ik deel uit van de stuurgroep voor het aanvragen van een Horizon Europa beurs en met succes. Het is een behoorlijk lang en ingewikkeld proces om originele en baanbrekende ideeën te formuleren die ingaan op de uitdagingen waarmee personeels- en sociale beleidsvorming te maken heeft als gevolg van de doorlopende structurele veranderingen van de arbeidsmarkt door digitalisering, automatisering, groene transitie, en immigratie. Ik ben, echter, erg tevreden over het onderzoeksproject dat ik heb mogen helpen vormgeven. Voor mij persoonlijk, in dit vroege stadium in mijn carrière, ben ik er erg trots op dat ik een belangrijke rol heb kunnen spelen in de wetenschappelijke ontwikkeling van nieuwe kennis over deze belangrijke onderwerpen.’
Marieke Liem: ‘Op maandag 30 mei zal ik mijn oratie uitspreken - omdat deze door COVID een aantal keer is uitgesteld - heb ik de mogelijkheid gehad er flink aan te schaven. Ik kijk er naar uit om mijn toekomstplannen met een breder publiek te delen, en wie weet, terloops een aantal mythen over geweld te ontkrachten.’
Daniela Vicherat Mattar: ‘Over algemeen ben ik er behoorlijk trots op dat ik een bepaald niet conventionele academische carrière heb weten opbouwen, en ik ben er trots dat ik dat als alleenstaande moeder van twee dochters voor elkaar heb gekregen.’
Wat moet er gebeuren zodat er geen Internationale Vrouwendag meer nodig is?
Marieke Liem: ‘Zodra het Internationale Witte Mannen dag is.’
Nikki Ikani: ‘Uiteraard is het hoogste doel gendergelijkheid, vrijheid en kansen voor vrouwen wereldwijd. Toch denk ik dat het altijd goed zal blijven om te vieren wat vrouwen in het verleden voor elkaar gebokst hebben, waar mijn generatie nu de vruchten van plukt. Daar eens per jaar bij stil blijven staan lijkt me heel mooi.’
Daniela Vicherat Mattar: ‘Het kan gebeuren als er een maatschappelijke verschuiving plaatsvindt naar het herwaarderen van zorgarbeid en de taken die verband houden met de sociale reproductie van het leven. Tot nu toe is gendergelijkheid, als die al bereikt is, ofwel ten koste gegaan van veel tijd voor vrouwen, ofwel ten koste van andere vrouwen, vaak migrantenvrouwen van een bepaald ras. Internationale Vrouwendag zal niet langer nodig zijn wanneer er een einde komt aan deze ongelijkheden en er een eerlijke verdeling komt van de tijd en de waarde die aan huishoudelijk en verzorgend werk wordt toegekend.’