Universiteit Leiden

nl en

Documentaire geeft unieke inkijk in werk van kinderrechters

De documentaire De Stem van het Kind geeft een indrukwekkende inkijk in het werk van kinderrechters. Documentairemaker Pieter Fleury, hoogleraar kinderrechten Ton Liefaard en kinderrechter Johan Visser werkten de afgelopen zeven jaar samen om de film mogelijk te maken. Voor het eerst kunnen rechters en juristen in opleiding nu zien hoe rechters achter gesloten deuren met kinderen praten. Fleury: ‘Terwijl de ouders ruzie maken, zie je het kind verzuipen.'

Tijdens de gesprekken met kinderen vormen rechters een beeld van het kind, en kan het kind zijn of haar mening geven. Rechters worden nog te weinig opgeleid voor deze zogenoemde kindgesprekken, zegt Liefaard. 'Je wordt opgeleid om het recht te kennen en toe te passen. Maar in de praktijk zie je dat er van de rechter veel meer wordt verwacht. Wat kun je doen om rechters daarop voor te bereiden? Daarin moet nog ontzettend veel gebeuren. Dat begint bij laten zien hoe het gaat.’ Dat kan nu met deze documentaire, die alleen te zien is bij opleidingen voor rechters en juridische studenten aan de Universiteit Leiden, specifiek binnen de master Jeugdrecht en de Master of Laws: Advanced Studies in International Children’s Rights.

Recht om gehoord te worden

Op grond van het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind hebben kinderen het recht om te worden gehoord in (rechts)zaken die hen betreffen. Liefaard: 'Ieder kind heeft het recht om een mening te geven over zaken die over hem of haar gaan. Deze film laat goed zien dat dat heel complex is. Je moet het met de grootst mogelijke zorgvuldigheid doen, omdat je anders het kind beschadigt.'

Kinderrechters moeten in een gesprek van 15 tot 30 minuten het kind bevragen over de vaak moeizame en problematische gezinssituaties. Het werk is soms ‘indringend en pijnlijk’, zegt kinderrechter bij de Rechtbank Den Haag Johan Visser. ‘Wij moeten als rechter beslissen in het belang van het kind. Maar wat is nou goed voor het kind? Dat is soms best een worsteling, je zal toch iets moeten beslissen. Je moet juridische kaders kennen, maar uiteindelijk komt het ook aan op gespreksvaardigheden, op het beoordelen van gedragingen van betrokkenen. Dat kan best wel impact op je hebben.'

‘Ouders die er zelf een puinhoop van maken, verwachten dat de rechtspraak het oplost.’

In de documentaire is te zien hoe de rechters de kinderen ophalen en vervolgens in een overlegkamertje een gesprek voeren. De ouders zijn daarbij niet aanwezig. De rechter kan alleen met hen delen wat besproken is als het kind daarvoor toestemming geeft. In de film reflecteren de rechters op hun keuzes en leggen ze uit welke gesprekstechnieken ze gebruiken. Ook is te zien hoe de ouders hun verhaal doen in de rechtszaal, en soms in botsing komen met de rechters. ‘Ouders die er zelf een puinhoop van maken, verwachten dat de rechtspraak het oplost’, zo zegt een van de rechters in de film.

In die puinhoop zijn het de kinderen die de grootste prijs betalen, zo wordt duidelijk. Fleury: ‘Ik ben elke keer onder de indruk van de ongelooflijke poging die de kinderen ondernemen om iets te redden, terwijl de ouders op elkaar inhakken. De kinderen zitten ertussen en proberen om de mensen van wie ze houden bij elkaar te krijgen. Dat is zo dramatisch. Je ziet dat de rechters proberen te helpen binnen hun mogelijkheden, terwijl de ouders zich niet beheersen. De rechters maken dat dag in dag uit mee. Dat is zo heftig.’

Project

De documentaire maakt deel uit van het filmproject The Voice of the Child, dat uit vijf verschillende films bestaat. De films zijn gemaakt voor de opleiding van de rechterlijke macht, rechtenstudenten van de Universiteit Leiden en voor rechtersopleidingen over de hele wereld. De documentaire is vanwege de gevoeligheid van het materiaal niet voor een breder publiek te zien.

Nederland is een van de weinige landen waar rechters zelf met kinderen spreken. In veel andere landen is dat een maatschappelijk werker of psycholoog. Ook verschillen de leeftijden van de kinderen die in rechtszaken mogen spreken sterk per land. Fleury is aan het project begonnen om die internationale verschillen te laten zien zodat men van elkaar kan leren. ‘Het idee is nog steeds om de film ook in andere landen te maken en die films te laten rouleren binnen universiteiten en de rechtspraak’, zegt Fleury.

Onderwijsinstellingen voor rechters in België, Italië, Spanje, Portugal en Frankrijk hebben al interesse getoond om het filmmateriaal in te mogen zetten bij hun opleiding. Maar ook binnen Nederland bleek er een grote behoefte aan een leermiddel zoals deze documentaire. Fleury: 'Door de samenwerking met de Universiteit Leiden zijn er nu aankomend rechters en advocaten die kennis kunnen nemen van deze praktijk.'

Tekst: Tom Janssen
Foto: Screenshot Rechtspraak.nl

De documentaire De Stem van het Kind werd op maandag 28 maart 2022 eenmalig vertoond tijdens een besloten première in Leiden, in aanwezigheid van Minister Weerwind voor Rechtsbescherming, het bestuur van de Rechtbank Den Haag en voorzitter van het College van Bestuur van de Universiteit Leiden, Annetje Ottow. Foto: Monique Shaw.

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.