Mensenrechten moeten desinformatie helpen te bestrijden
Hoogleraar mediarecht en informatiesamenleving Tarlach McGonagle maakt zich zorgen over de toename van online desinformatie en het zaaien van haat. Hij pleit ervoor dat mensenrechten de koers bepalen van nieuw beleid voor de online wereld. Op 9 mei spreekt McGonagle zijn oratie uit.
Door nieuwe technologieën heeft iedereen toegang tot ongekend veel informatie. Dat is positief, maar tegelijkertijd kunnen desinformatie en haatberichten hierdoor ook razendsnel viraal gaan. Kijk maar wat er gebeurt rondom de coronapandemie en de invasie in Oekraïne. Het verspreiden van desinformatie is niet zonder meer illegaal en dat bepaalt deels hoe regeringen en big techbedrijven omgaan met dit soort online praktijken. Volgens McGonagle wordt er nu te weinig gedaan op het gebied van beleid en regulering.
‘Mensenrechten kunnen preventief werken, mits er een goede uitwerking en naleving door de politiek is.
Preventief
Om te zorgen voor meer actie, vindt hij dat mensenrechten de drijver moeten zijn voor nieuw beleid voor online praktijken. ‘Mensenrechten kunnen preventief werken, mits er een goede uitwerking en naleving door de politiek is. Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft al bepaald dat Staten verplicht zijn om een veilig en gunstig klimaat te creëren voor iedereen die wil bijdragen aan het publieke debat. Als landen hier serieus mee omgaan dan zijn er allerlei dingen die ze praktisch en beleidsmatig kunnen doen.’
Een voorbeeld daarvan is het promoten van mediawijsheid. Regeringen zouden daar middelen voor moeten reserveren en moeten samenwerken met maatschappelijke organisaties, onderwijsinstellingen, media en techbedrijven. McGonagle: ‘Het zal wel een uitdaging zijn om iedereen mee te krijgen, want het is een ingewikkeld speelveld. Je hebt te maken met individuen die deelnemen aan het publieke debat, met regeringen die eigen beleid hebben en big techbedrijven die heel invloedrijk zijn.’
'Ik vind het zorgwekkend dat het vertrouwen in de media en experts afneemt.'
Publieke waakhonden beschermen
McGonagle beseft dat het idealistisch klinkt om iedereen hierin mee te krijgen. ‘Maar het is heel erg belangrijk. Naarmate je meer naar het oosten gaat, naar landen die aan Rusland grenzen, merk je de gevolgen van desinformatie op het polariseren van groeperingen in de maatschappij. En ik vind het ook zorgwekkend dat het vertrouwen in de media en experts afneemt en journalisten, politici en experts in toenemende mate worden bedreigd. Daarom is het uitermate belangrijk dat de media en andere publieke waakhonden effectief worden beschermd en kritische bijdragen kunnen blijven leveren aan het publieke debat. Dat is namelijk essentieel voor elke democratische samenleving.’
De leerstoel die Tarlach McGonagle bekleedt, wordt gefinancierd door het bij Leids Universiteits Fonds ondergebrachte A.W. Hins Fonds. Het is een van de leerstoelen die mogelijk wordt gemaakt door een fonds op naam.
Tekst: Dagmar Aarts
Foto: Pixabay