Marja Spierenburg over het belang van het EuroScience Open Forum
Vanaf woensdag 13 juli 2022 zal Leiden 4 dagen lang het Europees wetenschappelijke middelpunt zijn met het grootste interdisciplinaire congres van Europa, het EuroScience Open Forum (ESOF). We spreken met Marja Spierenburg, hoogleraar Anthropology of Sustainability and Livelihood. Naast keynote speaker op vrijdag 15 juli 2022 schuift Marja ook aan als panellid tijdens de openingsceremonie van het congres. We vragen haar wat ze wil komen brengen op ESOF, wat ze hoopt op te halen en waarom zij denkt dat dit congres voor anderen ook waardevol is.
Waar Marja aandacht voor wil vragen
Tijdens het ESOF vestigt Marja Spierenburg graag aandacht op de lastige opgave om nationaal overstijgend draagvlak te creëren en de kosten, baten en risico’s van de nodige maatschappelijke transities eerlijk te verdelen over verschillende bevolkingsgroepen. Vroeger bestond vaak het idee dat de natuurwetenschappers uitrekenen wat nodig is en dan mogen de sociale wetenschappers gaan uitzoeken hoe we mensen zo ver kunnen krijgen. Zo werkt het niet helemaal. Ook al zijn de modellen super complex, het blijven toch versimpelde weergaves van de werkelijkheid. Wat je op grote schaal modelleert kan heel anders uitpakken op een lokaal niveau. Zo zijn we ons bij het interdisciplinaire programma ‘Liveable Planet’ erg bewust van het feit dat je voortdurend van lokale situaties en modellen terug naar de mondiale modellen moet blijven schakelen. Dan blijft de balans goed en houd je de verdeling van kosten, baten en risico’s rechtvaardig.
'Het is van belang dat we veel meer interdisciplinair en transdisciplinair gaan werken.’
Naast het belang om fundamenteel disciplinair onderzoek te onderhouden krijgt de wetenschap ook steeds meer de opdracht om met maatschappelijke partners te werken. In de relaties met maatschappelijke partners is het van belang dat we veel meer interdisciplinair en transdisciplinair gaan werken. Dit is steeds meer een voorwaarde voor onderzoeksfinanciering. Eigenlijk zouden de manieren van trans- of interdisciplinaire samenwerkingen ook goed onderzocht moeten worden, want dat is niet zo simpel als we vaak denken. Met het oog op de ongelijkheid tussen verschillende groepen waarmee wordt samengewerkt, is het belangrijk dat deze processen niet tot verdere uitsluiting leidt.
Als laatste wil Marja er ook er op wijzen dat we niet in (nationale) isolatie leven. We leven in een mondiale economie. Zo hebben de Nederlandse plannen om uitstoot te verminderen gevolgen in andere landen. Dat wij meer elektrische voertuigen willen zorgt bijvoorbeeld voor intensifiëring van de mijnbouw in de Congo en kan weer allerlei gevolgen hebben in conflicten en mensenrechtenschendingen.
Wat kan je tijdens ESOF halen?
In verschillende landen zijn ervaringen opgedaan hoe je onderzoek doet op het gebied van onderling verbonden maatschappelijke opgaves zoals ongelijkheid, diversiteit en duurzaamheid. Tijdens ESOF kunnen we leren van elkaars ervaringen. Hoe doe je onderzoek naar zulke maatschappelijke transities? Hoe werk je interdisciplinair of transdisciplinair samen? Maar ook, hoe verdelen we deze kosten over de verschillende landen. De coronacrisis liet bijvoorbeeld ook zien dat het voor noordelijke Europese landen makkelijker was om bij te lenen dan voor de zuidelijke Europese landen. Dit heeft dan ook weer effect op hoe er tegen coronamaatregelingen aangekeken wordt in verschillende landen. Tevens kijkt Marja uit meer te horen op wat voor manier burgers in andere landen betrokken worden in de medezeggenschap van besluitvorming over wetenschappelijke agenda’s.
'Tijdens ESOF kunnen we leren van elkaars ervaringen.’
Het eroderende vertrouwen in wetenschap is ook een belangrijk thema waar volgens Marja zowel de wetenschap als politiek iets mee dient te doen. Hoe zorgen we ervoor dat de burger ook een realistische verwachting van de wetenschap heeft? Hoe communiceren we de zekerheden, maar vooral ook de onzekerheden van wetenschap?
In het panel wil ze beleidsmedewerkers en politici op hun verantwoordelijkheid wijzen om duidelijk te laten zien hoe hun besluitvorming tot stand is gekomen in plaats de verantwoordelijkheid af te schuiven op de wetenschap. De wetenschap kan in een aantal gevallen heel precies aangeven en doorberekenen wat de verwachtte effecten zijn van een besluit. Het moet echter duidelijker worden dat de besluiten die uiteindelijk genomen worden, politieke besluiten zijn.
Voor wie is dit symposium interessant?
De grote maatschappelijke transities staan duidelijk op de agenda. Het is belangrijk voor wetenschappers, maar ook beleidsmedewerkers, om daar die discussie te voeren. Welke rol kan de wetenschap in deze maatschappelijke transities spelen? Welke rol ligt er voor maatschappelijke partners? Hoe krijgen we beide partijen aan tafel met in acht neming van die grensoverschrijdende effecten en invloeden?
Voor studenten is er bij het ESOF ook veel te halen. Meerdere enquêtes hebben laten zien dat de thema’s die behandeld gaan worden, denk aan duurzaamheid, ongelijkheid, dekolonisatie van de wetenschap, erg belangrijk zijn voor studenten en promovendi. ESOF is de plek om de kennis te halen hoe wetenschappers hiermee omgaan en om hen in contact te laten komen met andere disciplines. Het is voor de nieuwe generatie een uitgesproken kans om hun maatschappelijke stem over deze onderwerpen te laten horen en de oude generatie te pushen om over de grenzen van de eigen disciplines te kijken.
In 2022 is Leiden gastheer voor ESOF: het grootste multidisciplinaire wetenschappelijke congres van Europa. De 10e editie ervan vindt van 13 t/m 16 juli 2022 plaats, in nauwe samenwerking met EuroScience vanuit Straatsburg. ESOF2022 gaat over 7 thema's: Sustainable environment, Cultural Identities and Societal Transformation, Space for science, Healthy societies, Freedom and responsibility of science, Science and Business en Sustainable Academic Careers.
Tekst: Rick Henneveld