Alle blikken op China: het congres van de Communistische Partij komt eraan
Op 16 oktober 2022 vindt het vijfjaarlijkse partijcongres van de Communistische Partij van China plaats. Hier worden besluiten genomen over belangrijke kwesties met betrekking tot de partij. Florian Schneider, universitair hoofddocent Moderne China Studies, geeft zijn visie op de vraag hoe en waarom president Xi Jinping zijn positie als de machtigste leider van het land sinds Mao Zedong verder zal verstevigen.
Hoewel er ongetwijfeld veel zal gebeuren op het partijcongres, wijst Schneider op twee verwachte gebeurtenissen waar we op moeten letten: Xi Jinping zal zich waarschijnlijk uitspreken voor een derde regeringstermijn voor hemzelf. Daarnaast mag hij de titel van een ideologisch onderdeel in de grondwet veranderen: die zal zijn naam gaan dragen.
Machtshonger van Xi Jinping
Tot nu toe hebben alle Chinese leiders nooit langer dan twee termijnen van vijf jaar geregeerd. Partijleider Xi Jinping, die sinds 2013 aan de macht is, nadert het einde van zijn tweede termijn. Maar sinds de afschaffing (in 2018) van deze limiet van twee termijnen vermoedt men dat Xi Jinping nog vijf jaar zal willen doorgaan. Is dit alleen machtshonger of zijn er andere redenen?
De invoering van een derde termijn kan worden gezien als een rechtstreeks gevolg van Xi Jinpings interne partijbeleid. Maar Schneider zou het naïef vinden te concluderen dat het er alleen maar om gaat zijn macht te continueren. Schneider: 'Hij heeft zichzelf bij veel belangrijke politieke instellingen in China in een leidende positie geplaatst. Dat betekent dat niemand zoveel in rang kan stijgen dat hij de nieuwe partijleider zou kunnen worden. Er is dus een terechte bezorgdheid binnen de partij dat er nu misschien niemand van het kaliber van Xi Jinping is om hem te vervangen.'
Risico's en bedreigingen
'Daar komt bij dat de partijleiding voorziet dat China de komende jaren geconfronteerd zal worden met diverse dreigingen', vervolgt Schneider. 'De problemen begonnen al voor de pandemie met de economische stagnatie, na decennia van ongekende permanente groei. Toen de pandemie toesloeg koos China voor een zero-covid-beleid, waardoor de economie nog meer werd afgeremd.'
'De partij vreest dat dit kan leiden tot onrust en ontevredenheid bij de bevolking. Men begrijpt dat er een sterke leider nodig is om China's sterke positie in de wereld te continueren. Xi Jinping is zo'n leider. Daarom is de beslissing om te kiezen voor een derde regeringstermijn van groot belang, niet alleen voor Xi Jinping zelf, maar vooral voor China.'
Geen Mao Zedong
Hoewel het mogelijk maken van een derde termijn op zich al een sterk signaal zou zijn richting het buitenland, heeft de partij nog een andere, subtielere, truc in petto om de macht en status van Xi Jinping voor onbepaalde tijd te garanderen. Binnenkort zal de titel van een onderdeel van de partijgrondwet zijn naam gaan dragen. Het gaat de 'Gedachte van Xi Jinping' heten, in plaats van de lange titel die de paragraaf nu draagt. De afgelopen tien jaar heeft Xi Jinping tal van toespraken gehouden, waarin hij allerlei uitspraken deed over zijn socialistische en communistische idealen. Schneider: 'Hoewel het veranderen en inkorten van de titel vooral symbolisch is, geeft het wel aan dat Xi Jinping's ideologie van belang is. Hij wordt de eerste leider sinds Mao Zedong die zijn bijdrage 'Gedachte' laat noemen.'
Toch zou het een vergissing zijn om Xi Jinping te vergelijken met de eerste leider van de Chinese Communistische Partij. 'We hebben het over heel andere tijden en heel andere drijfveren waarom deze leiders in het centrum van de partij staan,' betoogt Schneider. 'Het bewind van Mao Zedong was gericht op een continue revolutie. Daarom viel hij soms zelfs zijn eigen partij aan. Het bewind van Xi Jinping is in veel opzichten juist het tegenovergestelde. Hij moet de Communistische Partij van China stabiliseren en aan de macht houden. Bovendien is zijn leiderschap het gevolg van een collectieve beslissing van de topfunctionarissen van de partij. Het is dus het is niet meer de eenmanspartij die het ooit was onder Mao Zedong. Als we Xi Jinping simpelweg vergelijken met Mao Zedong, zouden we misschien een aantal partijmechanismen over het hoofd zien en zouden we niet goed begrijpen wat er eigenlijk aan de hand is.'
Foto: Palácio do Planalto