Ziekten genezen met organen uit het lab
Organen en weefsels uit het lab kunnen in de toekomst mensen met orgaanfalen genezen. Micha Drukker is ervan overtuigd dat dit dankzij stamcellen werkelijkheid wordt. Op 18 november houdt de hoogleraar Stem Cells, Developmental Biology and Technology for Innovative Drug Research zijn oratie.
Vandaag de dag behandelen artsen vaak de symptomen van weefselschade. Denk bijvoorbeeld aan diabetici die insuline krijgen. De symptomen verdwijnen daarmee, maar de diabetes niet. ‘Om een ziekte te genezen, moeten we repareren wat kapot is’, zegt Drukker. ‘Als je jouw lever mist, een deel van je hersenen kapot is of een deel van je hart niet goed werkt, dan kunnen we die defecte of missende lichaamsdelen in de toekomst vervangen. Voor diabetespatiënt kunnen we nieuwe eilandjes van Langerhans laten groeien (cellen in de alvleesklier, die bij diabetespatiënten zijn beschadigd, red.).’
Nieuwe organen en weefsels kunnen worden gemaakt uit de cellen van een patiënt zelf.
Stamcellen
Die nieuwe organen en weefsels kunnen worden gemaakt uit de cellen van een patiënt zelf. Van die cellen worden stamcellen gemaakt met behulp van cellulaire herprogrammeringstechnologie. Dit zijn cellen die zich kunnen ontwikkelen tot verschillende celtypen en uiteindelijk weefsels en organen. Simpel gezegd krijgen de stamcellen in het lab instructies om een specifieke cel te worden. Volgens Drukker is de basis er voor de technologie om weefsels en organen uit lichaamseigen cellen te maken. ‘We moeten bestaande technologieën met elkaar verbinden. Daarvoor is veel geld, tijd en onderzoek nodig. Ons onderzoek is gericht op het verbeteren van de differentiatie van stamcellen naar klinisch bruikbare celtypes en op veiligheid rondom deze cellen.'
Cellen injecteren
Het is overigens niet de bedoeling om een compleet hart of long in het lab te laten groeien. Dat is volgens Drukker erg moeilijk. ‘Het probleem is om organen en weefsel groot genoeg te maken. Organen groeien normaal gesproken natuurlijk in een mens waar ze zuurstof en voedingsstoffen krijgen.’ Er is nog geen oplossing gevonden om hele organen in het lab te laten groeien. Maar voor specifieke ziekten is een enorme vooruitgang mogelijk door cellen of een cluster van cellen te laten groeien in het lab. Deze kunnen daarna worden geïnjecteerd of tijdens een operatie worden geplaatst. Het lichaam doet daarna de rest door de cellen op te nemen. Zo kan bijvoorbeeld een deel van een hart, zenuwstelsel of ruggenmerg worden ‘gerepareerd’. En diabetespatiënten kunnen dus nieuwe eilandjes van Langerhans krijgen. ‘Deze zijn klein en hoeven geen structuur te hebben. We kunnen miljarden cellen maken en ze injecteren.’
‘Een hoop menselijk lijden zal verdwijnen. Daar twijfel ik niet aan.’
Veelbelovend
Drukker verwacht dat de stamceltherapie over vijf jaar veelbelovend is om diabetespatiënten te genezen. Hij is ook hoopvol over behandelingen voor andere ziekten. ‘Ik hoop dat we binnen enkele jaren de vreselijke symptomen van de dodelijke ziekte ALS kunnen vertragen en kunnen beginnen om zenuwschade en -degeneratie te behandelen.’ Drukker is dan ook heel optimistisch over de nieuwe technieken. ‘Een hoop menselijk lijden zal verdwijnen. Daar twijfel ik niet aan.’
Voorbeelden van stamceltherapieën
Beenmergtransplantatie is een voorbeeld van een stamceltherapie die al sinds 1960 wordt gebruikt om bepaalde vormen van kanker te genezen, zoals leukemie. Als de nieuwe cellen zijn geïmplanteerd produceren ze een nieuw immuunsysteem, stollingssysteem en rode bloedcellen die zuurstof vervoeren.
Een recenter succes van stamceltherapie hielp het zicht van mensen met een bepaalde vorm van blindheid te verbeteren. Zij kregen een nieuw laagje retinale pigmentepitheelcellen (cellen die belangrijk zijn voor de functie van het netvlies) geïmplanteerd.
Tekst: Dagmar Aarts