Biologiestudent Sander van Zon: ‘We kunnen nog zo veel meer leren over korstmossen’
Korstmossenmagnaat Sander van Zon benutte zijn kennis graag voor zijn stage. Hij schreef een uitstekende scriptie over biodiversiteit in de stad, waarvan binnenkort de eerste wetenschappelijke publicatie verschijnt. Daarmee maakt hij kans op de Leiden Science Young Talent Award 2022.
‘Korstmossen… ze zijn zo merkwaardig’, zegt Sander. ‘Al die kleuren en vormen! Maar ook echte pioniers. Zelfs op kaal steen, waarvan je denkt dat niets kan gebeuren, groeien ze goed. Wetenschappers hebben zelfs een korstmos naar de ruimte gestuurd, zonder enige vorm van bescherming. En toen ze die anderhalf jaar later terughaalden, was er niks mee aan de hand. Geweldig toch?’
Amsterdam zit vol korstmossen
'In Amsterdam vind je soms ook wel 20 soorten per boom.'
Die fascinatie nam hij ook mee in zijn stage. ‘Ik heb gekeken naar de biodiversiteit van korstmossen in de stad. Zowel de verschillen tussen boomsoorten, als een vergelijking in het aantal korstmossen met zeventig jaar geleden,’ vertelt hij. ‘In de jaren ’50 heeft iemand namelijk vrijwel hetzelfde gedaan. Toen was de stad echt treurig, met vaak maar drie soorten per boom. En terwijl je toch vaak hoort dat je in de stad niet hoeft te zijn voor korstmossen, konden wij het tegendeel laten zien. Soms vonden we wel twintig soorten per boom. Zeker bij een rij bomen langs een sloot. En zelfs één vierkante meter gras aan de voet van een boom, in plaats van steen, zorgt al voor een positief verschil.’
Algen en schimmels
Hij moest de begeleiders voor zijn stage wel zelf bij elkaar zoeken, alvorens hij aan de slag kon. ‘Een korstmos is een combinatie van een alg en een schimmel, en het leeft een beetje als een mos. Maar helaas doet er niemand in Leiden onderzoek naar. Samen met medestudent Harold Timans heb ik twee wetenschappers van Naturalis benaderd: mossenexpert Michael Stech en schimmelonderzoeker Jorinde Nuytinck. Gelukkig wilden ze ons graag helpen.’
Een succesvolle wetenschappelijke carrière in het verschiet
Stech vond het een plezier om met Sander samen te werken. ‘Hij weet enthousiast te vertellen over korstmossen, zijn passie, maar is ook veelzijdig geïnteresseerd in andere biologische onderwerpen. Zijn kennis over korstmossen is enorm. Uit alle onderdelen van de bachelorstage blijkt dat Sander al in deze fase van zijn studie een duidelijk beeld heeft van wat wetenschappelijk onderzoek inhoudt. En naast zijn stage deed hij bij Naturalis al op hoog niveau taxonomisch onderzoek naar bepaalde soorten korstmossen. Ik verwacht dat de eerste wetenschappelijke publicaties er binnenkort gaan komen, waaronder ook over het stageonderzoek’, zegt Stech. ‘Dit kan het begin zijn van een succesvolle wetenschappelijke carrière. Sander is dus zeker een student die de Young Talent Award verdient.’
Het nut van korstmossen
Een korstmos is een symbiose tussen een alg en een schimmel, die in vele vormen en kleuren kan voorkomen. Maar naast een divers uiterlijk, zijn ze ook voor veel soorten onderzoek te gebruiken. Sander gebruikte ze als bio-indicatoren, omdat verschillende soorten groeien in gebieden met een bepaalde luchtvochtigheid, beschikbaarheid van voedingsstoffen of (gebrek aan) vervuiling. Daarnaast groeien korstmossen traag, waardoor ze goed te gebruiken zijn voor datering: hoe lang geleden is een steen bloot komen te liggen? Ten slotte produceren deze organismen ook enorm veel ‘secundaire metabolieten’: stoffen die hen helpen overleven, en ook voor ons mensen heel interessant kunnen zijn. Daar is op dit moment nog niet heel veel over bekend. Een opening voor toekomstig onderzoek?