Racisme: een dagelijkse realiteit
Op 21 maart is het de Internationale dag tegen Racisme en Discriminatie. Wij spraken met Aya Ezawa, Diversity Officer van de Universiteit Leiden en vroegen haar hoe racisme en discriminatie kan worden tegengaan.
Waarom is de internationale dag tegen racisme en discriminatie belangrijk?
‘Een dag zoals deze is aanleiding extra aandacht te besteden aan racisme, een onderwerp dat veel mensen lastig vinden. Dit komt onder andere omdat het met ongemak en spanning verbonden is. Omdat mensen dagelijks met racisme te maken hebben, is het belangrijk dat er meer kennis en bewustwording over racisme komt, zodat mensen leren hoe zij het gesprek erover kunnen voeren. Als je niet weet wat het is, is het namelijk heel lastig om erover te spreken, het te zien en het aan te pakken.’
Wat is racisme?
‘Racisme speelt in verschillende lagen van de samenleving, zowel op institutioneel als individueel niveau. Racisme is een systeem en gedachtegoed dat onderscheid maakt tussen mensen op basis van uiterlijk, en een hiërarchie creëert waardoor mensen op basis van hun huidskleur meer of minder gewaardeerd, bekwaam, of positief worden beoordeeld dan anderen. Je uiterlijk wordt als het ware gekoppeld aan je persoonlijkheid, kennis en vaardigheden, en dat kan een negatieve impact hebben. Als je bijvoorbeeld niet verwacht dat iemand student is, manager, hoogleraar, betrouwbaar of slim op basis van diens uiterlijk, dan behandel je die persoon – bewust of onbewust – anders.'
'Je uiterlijk wordt als het ware gekoppeld aan je persoonlijkheid, kennis en vaardigheden, en dat kan een negatieve impact hebben.'
Welke rol speelt racisme in de dagelijkse realiteit?
‘Een grote rol, ook omdat het vaak in kleine dingen zit. De ogenschijnlijke onschuldige vraag ‘Waar kom je vandaan?,’ bijvoorbeeld, ligt bij veel mensen gevoelig. De vraag impliceert namelijk dat de persoon aan wie deze vraagt gesteld wordt niet in Nederland geboren is en geen Nederlander kan zijn. Als die persoon in Nederland geboren is, is dat pijnlijk. Een goede toets is altijd: stel je iedereen deze vraag, of alleen in bepaalde situaties of personen met een specifiek uiterlijk waarvan je je niet kan voorstellen dat deze Nederlands is? In het laatste geval is het beter deze vraag niet te stellen.'
Welke rol hebben universiteiten in het tegengaan van racisme?
‘Universiteiten hebben een belangrijke rol in het tegengaan van racisme en een verantwoordelijkheid om medewerkers en studenten een veilige leer- en werkomgeving te bieden. Wat in de alledaagse praktijk gebeurt, heeft op de langere termijn impact en kan als gevolg hebben dat mensen uiteindelijk vertrekken omdat ze zich onveilig voelen. Dit betekent dat er stappen gezet kunnen worden als gemeenschap en organisatie om ervoor te zorgen dat het gevoel erbij te horen, zichzelf te kunnen zijn door iedereen ervaren wordt, zowel wat betreft onderwijs als ook in de werkomgeving. Het begint ermee het niet over de ‘anderen’ te hebben maar te beseffen dat iedereen zich op een gelijkwaardige manier lid zou moeten kunnen voelen van de universitaire leer- en werkgemeenschap.'
'Wat in de alledaagse praktijk gebeurt, heeft op de langere termijn impact en kan als gevolg hebben dat mensen uiteindelijk vertrekken omdat ze zich onveilig voelen.'
Heb je concrete tips?
‘Volg een training voor studenten en medewerkers op gebied van racial/unconscious bias of discriminatie (zie trainingsmenu van het Expertisebureau). Denk ook aan gesprekstrainingen op dit gebied, meer gericht op technieken: vaak weten mensen niet hoe ze dit soort gesprekken moeten voeren vanwege ongemak en omdat ze bang zijn het verkeerde te zeggen.
Het allerbelangrijkst is dat je je openstelt om te leren, je defense mechanisms uitzet en niet de verantwoordelijkheid legt bij de mensen die racisme en discriminatie ervaren. Lees jezelf in en wees proactief door vragen te stellen, steun te bieden en je erover uit te spreken als je aannames, vooroordelen en ongelijke behandeling tegenkomt.’