Hoe houd je je hersenen gezond? Wetenschappers geven tips op breinfestival
Op wetenschapfestival 'Over de kop' wisselen verrassende breinfeitjes zich af met confronterende verhalen uit de operatiekamer. Onderzoekers vertellen waarom onze hersenen blij worden van bonen, en je nooit meer zonder helm de racefiets op moet stappen.
Terwijl groepjes studenten na een verhitte studiedag loom in het Van der Werffpark luieren, stromen zo’n zeventig mensen het KOG binnen. Zij zijn klaar voor een warme avond in de collegebanken. De ontvangsthal van het breinfestival is omgetoverd tot een hersenmarkt, waar bezoekers in de opgestelde experimentjes rondneuzen, breinboeken doorbladeren en ja, ook plakjes ‘echte hersenen’ van dichtbij kunnen bewonderen.
Hersenletsel
Aan een lange statafel roeren Mirella en haar dochter Eva in kopjes thee. ‘Ik kwam het evenement tegen op de website van Sleutelstad, en het leek me gelijk wat. Ik ben altijd benieuwd naar wat er in het brein gebeurt.’ Ze kijkt uit naar neurochirurg Jeroen van Dijck, die komt vertellen wat hersenletsel met het brein doet. ‘Ik werk in het speciaal onderwijs met kinderen die hersenletsel hebben, dus vanavond hoop ik hen wat beter te begrijpen.’ Ook dochter Eva verdiept zich graag in het brein. Ze zit nu op de middelbare school, maar hoopt later ‘iets met biologie te doen’.
Fabels op Facebook
Ook op de hersenmarkt: Tinka, Roos, Floris, Sybren en Thijs. Als vrijwilliger werken ze, naast hun werk of studie Psychologie, aan de podcast Over de kop. In de serie vertellen neurowetenschappers uitgebreid over hun vakgebied. Tinka: ‘Ik vind het belangrijk om een brug te bouwen tussen de wetenschap en maatschappij. Er is zoveel kennis over het brein die goed van pas komt in het dagelijks leven; ik wil dat mensen daar toegang tot hebben.’ Ook omdat er veel onjuiste kennis rondgaat. ‘Op Facebook kom ik vaak fabels tegen over de hersenen, met deze podcast willen we die ontkrachten,’ zegt Floris.
Bonen voor ons brein
In flitspresentaties vertellen vier hersenwetenschappers hoe ons brein functioneert bij alledaagse activiteiten. Hanneke Hulst, professor en organisator van het festival, leidt de presentaties in: ‘Stel vanavond vooral kritische vragen bij wat wij vertellen, dat houdt ons scherp.’ Aan het einde van elke presentatie wordt een quizvraag gesteld, de winnaar krijgt het kookboek Voed je brein van hoogleraar psychiatrie Iris Sommer, uitgegeven door de Hersenstichting.
‘Wie er in je darm leeft, hangt af van wie je voedt,’ vertelt Sommer. Zij doet onderzoek naar de relatie tussen onze voeding, darmflora en hersenfunctie. Stoffen in onze voeding hebben invloed op de bacteriën in onze darmen en onze hersenfuncties, en daarmee op ons psychische welzijn. ‘Bij mensen met borderline en depressie, is hun ziekte terug te zien in hun darmflora. Zij ervaren dan ook vaak buik-, en darmklachten.’
Gelukkig kunnen we onze darmflora beïnvloeden door de juiste voeding te eten en te laten staan. ‘Rood vlees lijkt bijvoorbeeld zo erg op ons eigen weefsel, dat het immuunsysteem alarm slaat. Als dat te vaak gebeurt, is dat niet goed voor je gezondheid. Het is belangrijk voeding te eten die juist ontstekingsremmend is, zoals bruine bonen. Daarin zitten veel vezels, die weer helpen met vertering van voedsel. Chili sin carne is dus een goede keuze.’
Rust, reinheid, regelmaat
Naast bonen, gedijen onze hersenen ook nog bij warme melk of thee. Voor het slapengaan dan. Dat adviseert neuroloog en slaaponderzoeker Rolf Fronczek van het LUMC. Hij doet onderzoek naar de behandeling van hoofdpijn- en slaapstoornissen en geeft graag tips voor wie regelmatig ligt te woelen. ‘Rust, reinheid en regelmaat. Sta elke dag op dezelfde tijd en ga op dezelfde tijd naar bed, ook al is dat misschien saai. Wees overdag actief, maar bouw juist vlak voor bedtijd af en drink iets warms, zodat je lichaam afkoelt.’ Want we slapen het beste in een koele omgeving; geen wonder dat veel mensen in deze hitte de slaap niet kunnen vatten.
Verdwaald
En wie goed gevoed en uitgerust op de fiets of in de auto naar werk stapt, denkt vaak geen twee keer na over die welbekende route. Behalve mensen met niet-aangeboren hersenletsel. ’30 tot 50% van de mensen met hersenschade, verdwaalt regelmatig,’ zegt Ineke van der Ham. Zij is neurowetenschapper en onderzoekt hoe technologie ons ruimtelijk inzicht kan verbeteren. Daarom ontwierp ze een game waarmee patiënten hun navigatievermogen leren verbeteren. Wie geen hersenletsel heeft, maar wel zijn innerlijke TomTom wil trainen, zegt ze: ‘Daag jezelf aan uit om zonder Google Maps de weg naar huis te vinden als je op een nieuwe plek bent.’
Schedel in stukjes
Nog een reden om op de fiets niet telkens naar de navigatie-app te staren: je voorkomt er ongelukken mee, en daarmee een hoop ellende. Jeroen van Dijck is neurochirurg in opleiding en opereert mensen met ernstig hersenletsel. ‘Waarschuwing: de foto hierna komt uit de operatiekamer.’ Gebiologeerd kijkt de zaak naar de enorme gezwollen hersenen die, letterlijk, de pan uitreizen. Af en toe klinkt er een gespannen zucht. Van Dijck: ‘Met een craniotomie halen chirurgen tijdelijk het kapje van de schedel weg zodat de zwelling de ruimte krijgt.’ Met die ingreep kunnen patiënten nog herstellen van hun ongeluk, maar beter is het natuurlijk je schedel heel te houden.
Een bonenburger op de barbecue, een koel briesje in bed en zonder GPS (maar met helm op) fietsend naar het strand: veel manieren om je brein deze zomer blij te maken. Jonathan heeft alle quizvragen goed en wint Sommers receptenboek: ‘Hier ga ik zeker lekker uit koken.’
Fotografie: Priya Ramcharan & Remond Wulff