Zware metalen hebben slechte reputatie, maar genezen ook kanker
Veel mensen denken dat zware metalen giftig zijn en mens en natuur altijd schade aanbrengen. Dat beeld moet genuanceerd worden, vindt hoogleraar Sylvestre Bonnet. In zijn oratie bepleit hij dat zware metalen juist kunnen helpen bij het genezen van ziektes zoals kanker.
‘Ik ben mij gaan interesseren voor metalen in het laboratorium van Jean-Pierre Sauvage waar ik tijdens mijn master stage liep’, vertelt Bonnet, hoogleraar Scheikunde. ‘Zijn laboratorium focust op moleculaire machines die ook metalen kunnen bevatten (moleculaire machines zijn samenstellingen van atomen die als machines taken uitvoeren, red.). Ik had bewust voor zijn laboratorium gekozen omdat ik zeer onder de indruk was van een artikel van hem waarin hij liet zien hoe je met licht een moleculaire machine op een gecontroleerde manier kan besturen.’
Medicijnactivatie door licht en het metaal ruthenium
Moleculaire machines en licht spelen ook de hoofdrol in Bonnets eigen laboratorium. Met zijn onderzoeksgroep ontwikkelt hij een vorm van chemotherapie die pas werkt wanneer je er licht op schijnt. Dit zorgt voor aanzienlijk minder bijwerkingen: waarbij normale chemotherapie het medicijn naast de tumor ook gezonde cellen vergiftigd, zorgt deze vorm van chemotherapie ervoor dat het medicijn pas werkt wanneer deze de tumor heeft bereikt en er licht op is geschenen.
Bonnet ontwikkelt een vorm van chemotherapie die pas werkt wanneer je er licht op schijnt.
Het element in het medicijn dat deze latere activatie door licht mogelijk maakt is het metaal ruthenium, dat een speciaal metaal is volgens Bonnet. ‘Bijzonder aan ruthenium is dat het een molecuul stabiel maakt in het donker. Waar een molecuul met koper al heel snel begint te reageren met organische cellen in het lichaam, doet ruthenium dat pas wanneer het door licht is geactiveerd. Ruthenium kan ook verschillende soorten licht absorberen, zoals groen, rood, of infrarood licht. Dit maakt ruthenium geschikt voor de genezing van verschillende soorten tumoren. Groen licht gaat namelijk maar een paar millimeter de huid in, terwijl infrarood licht tot twee centimeter de huid in kan dringen.’
Onterechte slechte reputatie
Ruthenium wordt momenteel al gebruikt bij de genezing van oogkanker, maar heeft nog lang niet de goede reputatie die Bonnet voor ogen heeft. ‘Het probleem is dat mensen denken dat alle zwaardere metalen giftig zijn, dus ook een wat onbekender metaal als ruthenium. Als mensen één rutheniumatoom zien gaan ze er eigenlijk meteen al vanuit dat de hele molecuul giftig is. Maar het is niet dat ene rutheniumatoom, maar de combinatie van atomen met die rutheniumatoom die een molecuul giftig of veilig maken.’
Bonnet verwacht dan ook dat er nog een lange weg te gaan is voordat medicijnproducenten ruthenium omarmen. Maar hij is wel hoopvol, ook omdat het onderzoek naar metaalmedicijnen alleen maar groeit. ‘Er wordt bijvoorbeeld veel geëxperimenteerd met chloroquine, een geneesmiddel tegen malaria. Omdat veel muggen inmiddels resistent zijn tegen chloroquine worden er nu allerlei metalen aan chloroquine verbonden om de malaria die door deze muggen verspreid wordt toch te kunnen bestrijden. Deze experimenten leveren nu al interessante resultaten op.’
Meer onderzoek nodig
Bonnet zelf is voorlopig ook nog niet klaar met experimenteren. ‘We doen nu veel onderzoek naar waar het rutheniumhoudende molecuul zich precies in het lichaam bevindt nadat het in het lichaam is gespoten. Je moet namelijk pas beginnen met licht schijnen als de rutheniumhoudende molecuul de tumor heeft bereikt. Ook doen we onderzoek naar welk licht het beste werkt voor welke tumor. Door deze fundamentele aspecten te onderzoeken kunnen wij hopelijk de kankergeneeskunde vooruithelpen.’
Tekst: Sabine Waasdorp