Een betekenisvolle blik op diversiteit? Die vind je in kunst
Wat betekent het om migrant te zijn in een grote stad? Volgens universitair docent Kamila Krakowska Rodrigues hebben kunstenaars het antwoord op die vraag. In een nieuw door ERC gefinancierd project gaat ze op zoek naar de weergave van hedendaagse stedelijke diversiteit in films, literatuur, performance art en spoken word door Afro-Europese kunstenaars.
’Je hoort tegenwoordig vaak dat we mensen niet langer moeten reduceren tot één of twee kenmerken’, zegt Rodrigues. ‘Diversiteit zou ons extra waarde geven en ons helpen onszelf en elkaar beter te begrijpen, maar in de praktijk zie je hoe gemakkelijk we vervallen in stereotypen en mensen indelen volgens categorieën die gebouwd zijn rond natie en ras. Hoewel die labels belangrijk kunnen zijn, geven ze onze complexe werkelijkheid niet weer.’
Genuanceerde representatie
Volgens haar krijgt die complexiteit beter vorm in verhalende kunstvormen als theater, spoken word en films. ‘In eerder veldwerk ben ik onder de indruk geraakt van de manier waarop kunstenaars omgaan met de verwachtingen die de maatschappij en het officiële diversiteitsbeleid hun opleggen. Ze creëren safe spaces waarin op een veilige manier kan worden geëxperimenteerd met alternatieve werkelijkheden, ook als die in het echt buiten bereik lijken.’
Rodrigues wil die alternatieve werkelijkheden gebruiken om genuanceerder naar diversiteit te kijken. ‘Met dit nieuwe project wil ik beter gaan begrijpen hoe we ons verhouden tot diversiteit en het claimen van ruimte in de stad’, legt ze uit. Ze focust daarbij op twee steden: Lissabon en Rotterdam. ‘Dit zijn interessante voorbeelden, omdat ze allebei zijn begonnen als havensteden, wat ze automatisch een plek van culturele uitwisseling maakte. Tegelijkertijd zie je bij allebei een interessante dynamiek tussen verschillende gemeenschappen en gentrificatie, die ook spanning oplevert. Wie heeft recht op welke ruimte?’
Kunstenaars in het team
Om een antwoord op die vraag te formuleren, zal Rodrigues niet alleen bestaande kunst analyseren, maar ook een samenwerking met kunstenaars aangaan. ‘Ik zie steeds meer inspirerende samenwerkingen tussen kunstenaars en onderzoekers, maar het is vaak een uitdaging om de kunstenaars stabiliteit te geven. Ik wil dat echt anders doen, dus wij huren twee kunstenaars vier jaar lang voor één dag per week in als onderzoekers.'
Dat betekent dat de vorm van Rodrigues' project ook een soort experiment is. 'Het is in ons project belangrijk om na te denken over zinvolle normen voor het werken met mensen van buiten de wetenschap. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat deze samenwerking voor alle partijen even betekenisvol wordt? Voor nu is het idee is dat ze met mij samenwerken aan een monografie, maar ook op een creatieve manier hun eigen visie op het onderwerp gaan geven.’