Bezoek staatssecretaris Gräper in teken van samenwerking bij erfgoed en ontsluiting collecties
Hoe gaan we om met erfgoed uit de koloniale tijd? En hoe toegankelijk en digitaal zijn de collecties? Demissionair staatssecretaris Fleur Gräper sprak op 25 januari in de Leidse Universiteitsbibliotheek met onderzoekers en erfgoedspecialisten over de rol van erfgoed voor de samenleving.
‘Overal ter wereld maken onderzoekers en studenten gebruik van onze collecties,’ vertelt Marco de Niet, plaatsvervangend directeur Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL). In de Asian Library zet hij in een notendop uiteen hoe omvangrijk de collectie is: 10 miljoen boeken en kilometers aan collectiestukken als oude kaarten, prenten, foto’s en manuscripten.
Erfgoed heeft vele verschijningsvormen
Verhitte discussies over erfgoed
‘Wat is jullie maatschappelijke rol?’, vraagt Gräper, demissionair staatssecretaris van Cultuur en media. De Niet wijst onder andere op de vele exposities en samenwerkingen met partners als musea in binnen- en buitenland. En veel collectiestukken zijn heel relevant in actuele maatschappelijke discussies, zo zullen Gräper en haar team van OCW snel ontdekken.
‘Erfgoed is ook een constructie: de omgang ermee vertelt hoe je naar het verleden kijkt’, zegt decaan Mark Rutgers van Geesteswetenschappen. Hij vertelt over de vele onderzoeken naar bijvoorbeeld erfgoed en identiteit, van taalkunde tot psychologie. Gräper noemt de ‘verhitte discussies’ over de vraag wie bepaalt wat erfgoed is. Het helpt als onderzoekers wijzen op de gelaagdheid van erfgoed en dat deze vele verschijningsvormen heeft, aldus de staatssecretaris.
Gamen in Mesopotamië
Daarna krijgen Gräper en haar medewerkers diverse krachtige voorbeelden hiervan te zien. Twee archeologen demonsteren hun Past-at-Play Lab en hun onderzoek naar de spelletjes die de oude Mesopotamiërs speelden. In hun lab laten ze jongeren met replica’s een vijfduizend jaar oud bordspel spelen en aan de hand hiervan verdiepen de deelnemers zich in oude culturen. ‘Zo worden oude en nieuwe spelculturen met elkaar verbonden’, aldus archeoloog Angus Mol die alle aanwezigen even mee laat spelen.
-
Van links naar rechts: Mark Rutgers, Annetje Ottow, Fleur Gräper, Marco de Niet, Remko de Haan, Jan Kolen -
Archeoloog Aris Politopoulus vertelt over de spelcultuur in het oude Mesopotamië. -
Historicus Karwan Fatah-Black (helemaal rechts) legt uit dat hij onderzoek doet naar de strategieën van tot slaaf gemaakten om te ontsnappen aan slavernij. -
Gastconservator Carl Haarnack vertelt over zijn grote collectie boeken over Suriname en de slavernijtijd en hoe hij nauw samenwerkt met UBL.
Omgang koloniaal erfgoed
Dan is het tijd voor een bijzondere pop-up expositie rond het thema koloniaal erfgoed en Caribische collecties. Marieke van Meer (hoofd bijzondere collecties) en historicus Alicia Schrikker (voorzitter KITLV) en vertellen over het vaak complexe herkomstonderzoek van collectiestukken. Ze wijzen op een vriendenboekje van een Indonesische militair, met foto’s en destijds geheime informatie, dat in de Onafhankelijkheidsoorlog buitgemaakt werd door een Nederlandse militair. Onderzoekers proberen nu zijn familie op te sporen, zegt Schrikker die tevens lid is van de adviescommissie teruggave cultuurgoederen uit koloniale context.
De pop-up expositie toont tevens een zeldzame kaart van Suriname met plantages en een archief van boeren in Suriname die oorspronkelijk uit Drenthe kwamen. Dit soort collectiestukken worden gedigitaliseerd om ze te ontsluiten voor de wereld, vertelt UBL-coördinator Garrelt Verhoeven. ‘Het gaat om de toegang tot geschiedenis. Door interactie ontstaan er ook weer nieuwe verhalen.’
'Door interactie ontstaan er ook weer nieuwe verhalen’
Vrijheidsstrijders
Gräper loopt langs tentoongestelde boeken over slavernij die een belangrijke rol speelden in de emancipatie van tot slaaf gemaakten. ‘We willen ook aandacht voor de mensen die wegen naar vrijheid zochten en wat hun strategieën waren’, aldus historicus Karwan Fatah-Black. Een belangrijk voorbeeld van de kracht van verhalen doorgeven is de herontdekking van het boek ‘Wij slaven van Suriname’ van Anton de Kom. Deze Surinaamse vrijheidsstrijder publiceerde in 1934 zijn antikoloniale manifest. Maar in Suriname mocht het boek niet verder verspreid worden, vertelt Paul Day, oud-lid van de Surinaamse Studenten Unie. In 1967 ontdekte een medestudent het boek in de collectie van de Universiteitsbibliotheek. Day was er destijds bij en hielp met het maken van kopieën zodat het boek uiteindelijk alsnog veel invloed had in Suriname. Over deze geschiedenis is nu de expositie ‘Anton de Kom en de Surinaamse Studenten Unie’ te zien in Museum De Lakenhal.
Collecties bespreekbaar en zichtbaar maken
Collegevoorzitter Annetje Ottow overhandigt de staatssecretaris tot slot een bijzonder grote facsimile-editie van ‘Reis naar Suriname van P.J. Benoit. ‘Ik hoop dat we hebben laten zien dat onze collectie niet alleen in donkere kamers zichtbaar zijn, maar dat we ze nadrukkelijk ook daarbuiten zichtbaar en bespreekbaar maken. Een goede samenwerking met OCW is daarbij van belang’, aldus Ottow. Gräper en haar medewerkers van OCW beamen dat. ‘Ik ben onder de indruk van alle verhalen. Ze laten zien hoe verschillend er in de loop der eeuwen naar erfgoed wordt gekeken’, aldus de staatssecretaris.
Tekst: Linda van Putten
Foto's: Monique Shaw