Hoe succesvol zijn belangenorganisaties bij de rechter? Een Kiem-project zoekt het uit
Belangenorganisaties lijken vaker naar de rechter te stappen om de politiek tot actie te dwingen. Hoe vaak doen ze dat? En hoe succesvol zijn ze? Het interdisciplinaire project ‘Litigation in the name of public interest’ legt hierover een database aan, dankzij een Kiem-beurs.
Urgenda en de uitstoot van broeikasgassen, Vluchtelingenwerk over de opvang van asielzoekers: het zijn twee spraakmakende voorbeelden van belangenorganisaties die naar de rechter stappen om het regeringsbeleid op een groot dossier te beïnvloeden. Ze lijken bovendien vrij succesvol in die aanpak. ‘Dat is aan de ene kant goed nieuws’, zegt Rowie Stolk (universitair docent Staats- en Bestuursrecht), ‘want als individu is het veel moeilijker om bij dit soort onderwerpen je belangen door de rechter te laten behartigen. Aan de andere kant kan het ook spanningen opleveren: gaat de rechter daarmee niet te veel op de stoel van de politiek zitten?’
Die vraag spoorde Stolk en haar mede-aanvrager Caelesta Braun (hoogleraar Public Governance and Civil Society) aan om meer te weten te komen over de rechtsgang van belangenorganisaties. Stolk is daarbij geïnteresseerd in het juridische aspect – wat kunnen de organisaties nu precies van de rechter vragen? En Braun wil meer inzicht in de rechtsgang van de belangenorganisaties als strategie om beleid te beïnvloeden – hoe succesvol zijn ze daarin?
Nog geen harde cijfers
Het Kiem-project concentreert zich op het verzamelen van data over de juridische procedures die zijn opgestart door belangenorganisaties bij de bestuursrechter en civiele rechter. ‘We hebben nog geen harde cijfers over het aantal zaken dat is aangespannen, op welke beleidsterreinen die zaken zich concentreerden, wat de uitspraken waren, en ga zo maar door’, legt Stolk uit. ‘Daarom leggen we een database aan over alle uitspraken die online beschikbaar zijn. Met die database kunnen we het wetenschappelijke, politieke en maatschappelijke debat gaan voeren. Dat gaan we onder meer doen in de vorm van een workshop, waarin we onze bevindingen delen met wetenschappers uit verschillende disciplines. Zoals sociologen, juristen en politicologen. En mensen uit het buitenland die vergelijkbaar onderzoek hebben gedaan. Zij kunnen ons nog verder helpen: hebben we nu alle relevante data verzameld, missen we nog iets bij onze interpretatie van de gegevens? Uiteindelijk is het de bedoeling om de database ook openbaar te maken.’
Kiem-beurs bereikt doel
De Kiem-beurs is bedoeld om interdisciplinaire samenwerking te bevorderen, en dat doel is volgens Stolk zeker bereikt. ‘Caelesta leert mij veel over het aanleggen van een dataset. Dat is niet mijn expertise, juristen doen weinig aan empirisch onderzoek. Op mijn beurt kan ik duiden naar welke dingen je precies moet kijken binnen juridische uitspraken. Ik denk dat het voor haar heel leerzaam is om te zien hoe die rechterlijke uitspraken eruitzien, hoe verschillend die kunnen zijn en welke nuances die verschillen hebben.’
Zaadje planten
De aanvraagprocedure voor een nieuwe ronde van Kiem-beurzen is inmiddels gestart: heeft Stolk nog tips voor mensen die een project willen indienen? ‘Als eerste: doe het! Ik vind het ontzettend leuk om interdisciplinair samen te werken, dus dat kan ik iedereen aanraden. Je leert er ontzettend veel van, ook over allerlei dingen waarvan je dacht dat je er al grip op had. Een andere tip: gebruik de beurs om buiten je comfortzone te treden, niet om iets te doen dat je al vaker hebt gedaan. Dit is een mooie gelegenheid om in alle vrijheid een zaadje te planten en gewoon te kijken wat eruit komt.’
Zelf een Kiem-beurs aanvragen? Je hebt nog de tijd tot 6 mei!
Onderzoekers, onderwijsprofessionals en ondersteunend personeel van de Universiteit Leiden kunnen allemaal een aanvraag voor een Kiem-beurs indienen tot maandag 6 mei, 09.00u. Kijk hier voor de voorwaarden en meer informatie.
Kijk naar een impressie van de Kiem-trekking 2024: