De wereld verandert, hoe stellen we als universiteit onze strategie bij?
Hoe stellen we onze strategie bij halverwege de planperiode, in een snel veranderende wereld? Bestuurders van faculteiten, wetenschappelijk directeuren, directeuren van expertisecentra, leden van het Bestuursbureau, medezeggenschap en studentassessoren kwamen 26 juni samen om in gesprek te gaan over deze vraag.
De jaarlijkse strategische conferentie, gehouden in Wijnhaven, stond in het teken van toekomstgericht denken. Welke maatschappelijke, technologische en geopolitieke ontwikkelingen beïnvloeden ons werk als universiteit? Welke ambities en actielijnen van het strategisch plan zijn nog steeds actueel, welke vragen om aanscherping, en welke acties kunnen we met voortschrijdend inzicht stoppen?
Reflectie op een veranderende wereld
Collegevoorzitter Annetje Ottow opende de dag met een uitnodiging tot kritische zelfreflectie. ‘We bevinden ons halverwege onze strategische planperiode en we hebben inmiddels al veel bereikt. Maar de wereld is niet meer dezelfde als drie jaar geleden. Het is daarom tijd om onze koers opnieuw te bekijken. Hoe verhouden we ons tot de samenleving, hoe maken we onze waarde zichtbaar?’ Een actuele omgevingsanalyse vormde de basis voor het gesprek. Diverse Leidse wetenschappers boden daarbij inhoudelijke verdieping met inspirerende bijdragen.
Sleutelmomenten
Isabelle Duyvesteyn, hoogleraar International Studies and Global History, nam de deelnemers mee langs sleutelmomenten in de geschiedenis – van de verdeling van Europa na de Tweede Wereldoorlog tot de financiële crisis van 2008 – en liet zien hoe deze gebeurtenissen nog steeds doorwerken. 'We moeten ons zien te verhouden tot een wereld met een politiek van invloedssferen waarbij de grootste wereldmachten hun invloed uitoefenen op andere regio’s. Dit raakt ook Nederland én onze universiteit. We hebben een strategie nodig om hiermee om te gaan.' Ze waarschuwde daarbij voor strategieën zonder duidelijke doelen of middelen, en riep op tot meer scherpte in onze keuzes: we moeten duidelijk weten waar we heen willen, én hoe we daar komen.
Nieuwe verschijningsvormen, zelfde problemen
Pieter Slaman, universitair docent en onderwijs- en beleidshistoricus, legde parallellen met de jaren zeventig. Ook toen stonden universiteiten onder druk. ‘We hebben eigenlijk te maken met nieuwe verschijningsvormen van dezelfde problemen.’ Zijn pleidooi was ook om onze veelstemmigheid goed uit te dragen. ‘Wij worden in de buitenwereld soms als ‘links’ of juist als ‘rechts’ gezien, maar dat komt doordat we ruimte geven aan diverse perspectieven. Dat is juist onze kracht.’
-
De studentenassessoren deden ook mee aan de conferentie. -
-
Aansluiten op de arbeidsmarkt
Olaf van Vliet, hoogleraar economie, sprak over de invloed van technologische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Hij schetste hoe sommige beroepen verdwijnen terwijl andere ontstaan, en hoe de inhoud van banen verandert. Een belangrijke rol is volgens hem weggelegd voor universiteiten in het bieden van flexibiliteit en bijscholing gedurende de loopbaan. ‘We kunnen hier als universiteit betekenisvol op inspelen.’ Het instituut bestuurskunde maakt onder andere gebruik van een Maatschappelijke Adviesraad, om te zorgen dat hun opleidingen aan blijven sluiten bij de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt.
Maatschappelijk relevant versus fundamenteel
Op de vraag van een collega of het niet precair is om opleidingen direct te koppelen aan wat de maatschappij wil, “omdat wij er voor de lange termijn zijn”, zoomde Van Vliet in op de energietransitie – een onderwerp dat besproken wordt met de adviesraad. ‘Het is krachtig om maatschappelijk relevante vraagstukken zoals migratie, digitalisering en de energietransitie die we bespreken met de raad, te verbinden aan fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. Wij blijven wetenschappers. Het gebruik van waterstof gaat bijvoorbeeld niet alleen om beperkingen van techniek, maar ook over investeringsbereidheid, beschikbare professionals en maatschappelijk draagvlak.'
Daarnaast wees hij op de diverse samenwerkingen: 'Wij werken nu rond dat thema samen in een consortium met verschillende collega’s van Universiteit Leiden, onder andere van Psychologie. Dit biedt ons de mogelijkheid om fundamenteel onderzoek te doen naar hoe de investeringsbereidheid van bedrijven werkt als het gaat om groene investeringen. Deze past niet in de gebruikelijke modellen die we kennen.’
Teveel gericht op de gevestigde orde
Politiek geograaf Josse de Voogd (zelfstandig onderzoeker en publicist) ging in op electorale onrust en polarisatie. De universiteit wil vernieuwen, vooruitkijken, maar is volgens hem soms ook wel iets teveel gericht op de gevestigde orde. Is de universiteit voldoende in verbinding met álle groepen in de samenleving, vroeg hij zich af. Zeker rond gevoelige thema’s als migratie, klimaat, diversiteit, globalisering en populisme en de impact hiervan op groepen in de samenleving. De Voogd: ‘Van wie is de universiteit eigenlijk – is die er echt voor iedereen? Wat is de licence to operate?’
In gesprek over onze ambities
In het middagprogramma gingen de deelnemers in groepen aan de slag met de strategische ambities van de universiteit. Iedere groep reflecteerde op externe ontwikkelingen en stelde zich vragen als: zijn deze ambities nog steeds passend? Wat moet prioriteit krijgen, en wat kunnen we misschien loslaten? Karin Horsman, directeur Strategie en Academische Zaken, leidde het programma in. ‘Onze strategie bevat prachtige ambities en sterke kenmerken van Universiteit Leiden. Maar we moeten samen blijven toetsen of we die nog steeds waarmaken. Denk aan onze academische vrijheid, internationale oriëntatie en open gemeenschap. Hoe kunnen we die blijven koesteren?’
Perverse prikkels
Elke groep werkte aan een actualisatie van één ambitie, die zal worden verwerkt in een addendum op het strategisch plan. De groepen kwamen met diverse adviezen, zoals ons te richten op efficiënt en flexibel ruimtegebruik, met aandacht voor interfacultaire samenwerking en community vorming. Bottlenecks en perverse prikkels die interdisciplinair werken belemmeren moeten worden weggenomen. En strategische samenwerkingen met publieke en private partners binnen de regionale en lokale ecosystemen moeten we intensiveren op basis van profileringsgebieden. De uitgebreide opbrengsten van de middag worden verwerkt door de betrokken directies en organisatieonderdelen onder regie van de directie Strategie en Academische Zaken. Dit leidt tot een voorstel aan het college van bestuur en de decanen, hetgeen naar verwachting in het najaar besproken wordt.
Kiezen van een nieuwe voorzitter
Tijdens de dag was er ook aandacht voor andere ontwikkelingen. Ferd Grapperhaus, voorzitter van de Raad van Toezicht, lichtte toe hoe de wervingsprocedure voor een nieuwe voorzitter van het College van Bestuur verloopt. Er is gekozen voor een open benadering, waarbij medewerkers actief worden uitgenodigd om geschikte kandidaten aan te dragen.
Intermezzo
De studentassessoren verzorgden een humorvol en scherp intermezzo over de studententijd bezien vanuit drie stereotype studenten: de studentikoze, de anonieme en de ijverige student. Ze benadrukten dat studentenwelzijn structurele aandacht verdient: ‘Ieder type student, hoe verschillend ook, loopt ergens een keer vast. De studententijd is een ontwikkelfase waarin ruimte moet zijn om te groeien, te falen en te leren.’
Laten zien waar we goed in zijn
Rector Hester Bijl zag tijdens de conferentie opnieuw hoeveel kracht er in onze gemeenschap zit. ‘Onze organisatie bestaat uit vele inspirerende mensen die voor de klas staan, onderzoek doen of achter de schermen zorgen dat bijvoorbeeld de ICT werkt. En ook bij de aanwezigen vandaag zag ik dat terug. Laten we die kracht benutten! Vicevoorzitter van het College van Bestuur Timo Kos vulde haar aan: ‘Ook in het verleden hebben we grote problemen overleefd, maar ze brengen alsnog veel onrust. De potentie die we hebben, de kracht dat we op twee plekken zijn, maakt ons uniek. Het is belangrijk om duidelijk te maken waar we goed in zijn en hoe we ons onderscheiden.’
Achtergronddocumenten
Heb je interesse in de omgevingsanalyse die is gedeeld met de aanwezigen? Of wil je graag de midterm review van het strategisch plan inzien? Stuur dan een mail naar sazsecretariaat@bb.leidenuniv.nl.