Luisteren naar de diepe zee: NWO Roadmap-financiering voor de succesvolle KM3NeT-telescoop
De diepzeetelescoop KM3NeT, al een groot succes, krijgt een flinke upgrade. Met een nieuw soort microfoon voor onder water gaat de telescoop proberen het geluid op te vangen dat neutrino’s maken wanneer ze door de zee razen. De verzamelde gegevens zijn ook interessant voor onderzoek naar het leven in de diepe oceaan.
‘Ik ben ontzettend blij dat ons werk op deze manier wordt erkend. Met deze financiering kunnen we de detector nóg gevoeliger maken en belangrijke, al lang onbeantwoorde vragen in de deeltjesfysica aanpakken,’ zegt Dorothea Samtleben. Zowel Samtleben als Maarten de Jong – Leidse natuurkundigen die betrokken zijn bij dit internationale project – kijken uit naar de resultaten van deze nieuwe stappen.
Voor het project ‘KM3NeT++’ stelt de NWO €11,8 miljoen beschikbaar voor de benodigde apparatuur. De deelnemende partners dragen daar nog eens €6,8 miljoen aan spullen en diensten bij.
Nieuwe uitbreiding maakt Franse detector compleet
Met de nieuwe financiering kan het Franse deel van de detector (ORCA) worden uitgebreid met twintig extra detectorlijnen. Daarmee wordt KM3NeT straks de krachtigste neutrino-detector ter wereld.
Luisteren naar de zee
Naast de vele optische sensoren van de telescoop worden ook prototypes van nieuwe akoestische sensoren (hydrofoons) geplaatst. KM3NeT gaat letterlijk naar de zee luisteren: een stap richting het detecteren van cosmische deeltjes via geluid. De verzamelde gegevens zijn bovendien van groot belang voor onderzoek naar het leven in de diepe oceaan, bijvoorbeeld bij jagende walvissen.
KM3NeT project informatie
De telescoop bevindt zich op twee locaties op de bodem van de Middellandse Zee:
- ARCA (Italië) voor het opsporen van hoogenergetische kosmische neutrino’s;
- ORCA (Frankrijk) voor het opsporen van neutrino’s met lagere energie.
De huidige detectoren registreren flitsen van licht in de donkere, diepe zee. Op 13 februari 2023 werd een spectaculaire kosmische neutrino gemeten met een geschatte energie van 120 PeV – dat is honderd biljoen keer hoger dan de energie van fotonen van zichtbaar licht. Dit neutrino-evenement haalde wereldwijd het nieuws.
Het internationale KM3NeT-consortium zoekt niet alleen naar de bronnen van neutrino’s in het universum, maar bestudeert ook de eigenschappen van deze nog steeds mysterieuze deeltjes. De hoop is dat de detector uiteindelijk het massaprobleem van de drie typen ultralichte neutrino’s kan oplossen.
Nederlandse partners KM3NeT
- National Institute for Subatomic Physics Nikhef;
- Universiteit Leiden;
- Netherlands eScience Center;
- NIOZ Royal Netherlands Institute for Sea Research;
- Radboud Universiteit;
- TNO;
- Universiteit van Amsterdam;
- VU Amsterdam.