Timo Kos: ‘We willen onze gebouwen zo open mogelijk én veilig houden'
Timo Kos reflecteert namens het College van Bestuur op het veiligheidsbeleid van de universiteit en kijkt vooruit. ‘We willen onze gebouwen openhouden maar tegelijkertijd moeten we ook de veiligheid van iedereen kunnen garanderen; een ingewikkelde balans.’
De sluiting van Wijnhaven in 2023 en daarop gebaseerde veiligheidsmaatregelen op deze locatie hebben veel studenten en medewerkers langdurig overlast bezorgd. Hoe kijkt u daarnaar?
‘Als bestuur zijn we ervoor verantwoordelijk dat al onze studenten, medewerkers en bezoekers – dat zijn dagelijks tienduizenden mensen – veilig kunnen studeren en werken op onze campussen in Leiden en Den Haag. Hier hebben we zo’n vijftig gebouwen op verschillende locaties en met verschillende uitdagingen. Tegelijkertijd is het onze wens en ambitie om onze campussen zo open mogelijk te houden en zo transparant mogelijk te zijn over de redenen voor veiligheidsmaatregelen als we die nodig achten. Volledige transparantie is daarbij niet mogelijk, omdat dit de veiligheid van personen in gevaar zou kunnen brengen. Deze verantwoordelijkheid en dit dilemma weegt zwaar op mij en ook op mijn collega-bestuurders. Als zich reële dreigingen of veiligheidsrisico’s voordoen zullen wij niet schromen om de veiligheidsmaatregelen te treffen die wij nodig achten.
Helaas leven we in een tijd waarin steeds meer mensen zoals politici, rechters en journalisten om wat voor reden ook kortere tijd of soms langdurig worden bedreigd. En op de lijst van mensen die serieus worden bedreigd staan helaas ook steeds vaker wetenschappers. Dit betekent een enorme inbreuk op in het dagelijks leven van deze mensen die zoiets overkomt en ook voor de dierbaren in hun omgeving. Als werkgever brengt dat een enorme verantwoordelijkheid met zich mee om deze collega’s in vrijheid op onze campus hun werk te laten doen, en tegelijkertijd de veiligheid van alle overige collega’s en studenten te kunnen garanderen.
De verantwoordelijkheid voor de zwaarst beveiligde personen in Nederland berust bij de NCTV. En daarmee onderhouden universiteiten dus ook contacten als zich dergelijke veiligheidsrisico’s bij ons voordoen. In hoeverre dat bij ons speelt, daarover kan ik dus geen concrete uitspraken doen.’
Wel vind ik dat we beter kunnen communiceren over de maatregelen die we nemen. Het is ons de afgelopen jaren niet altijd gelukt aan de bredere academische gemeenschap duidelijk te maken waarom maatregelen soms nodig zijn, en hoe we borgen dat we dit zorgvuldig afwegen en op- en afschalen, en daarover zo transparant als mogelijk communiceren. Daar hoop ik de met de vaststelling van het nieuwe veiligheidsbeleid verbetering in aan te brengen.’
Kunt u een concreet voorbeeld geven van dat veiligheidsbeleid en de wijze waarop veiligheidszaken anders kunnen worden aangepakt?
‘De afgelopen periode hebben we al stappen gezet om de balans tussen veiligheid en toegankelijkheid te verbeteren. Zo zijn wij tevreden dat NAVO-chef Mark Rutte in september in Wijnhaven op bezoek kon komen om in gesprek te gaan met ruim 800 studenten en medewerkers. Er waren verhoogde veiligheidsmaatregelen nodig om zijn veiligheid en die van andere aanwezigen te garanderen. Tegelijkertijd kon er in het gebouw een demonstratie plaatsvinden. Dit gaf uiteraard enige overlast waar ook niet iedereen blij mee was, Maar dat we hebben besloten om dit toe te staan en daarmee zowel rekening hield met het belang van veiligheid als het recht om te demonstreren, vind ik een goede ontwikkeling. En het verdient een compliment aan de collega’s van het team Veiligheidszaken en de UFB- medewerkers die deze middag in goede banen hebben weten te leiden.’
Het besluit om Wijnhaven op 12 oktober 2023 te sluiten, en ook hierna extra veiligheidsmaatregelen in te stellen: uit Woo-documenten lijkt het beeld te komen dat het ging om een verdwaalde bezoeker die bij de IND moest zijn. Waarom zijn veiligheidsmaatregelen niet eerder door het CvB afgebouwd?
‘Dergelijke besluiten zoals de tijdelijke sluiting van een gebouw die zijn gericht op de veiligheid van onze mensen, nemen we waarbij we verschillende informatiebronnen – zoals vanuit politie en diensten –, context en dilemma’s moeten wegen.
Het ging op dat moment om een niet direct heldere situatie, maar was in lijn met een al langer bekend aanzienlijk dreigingsniveau dat specifiek voor onze universiteit geldt. We hebben te maken met een samenleving waarin in toenemende mate mensen worden bedreigd, ook wetenschappers, zoals ik al aangaf. In Den Haag hebben we daarnaast nog de bijzondere omstandigheid dat onze gebouwen in de Haagse binnenstad staan, waar veel mensen wonen en werken, in het hart van ons binnenlands bestuur, tal van ambassades om de hoek, ministeries op een steenworp afstand. Hier waren en zijn de veiligheidsrisico’s duidelijk anders dan bij sommige andere gebouwen.
Het besluit om het gebouw te sluiten moet je ook in deze context plaatsen. Met de toen beschikbare informatie is dat besluit genomen. Dat ging ook om informatie vanuit de diensten – over de precieze inhoud kan en wil ik niets vertellen, juist om de veiligheid van onze mensen te garanderen. Ik weet: het is een soort ‘Catch 22’. Om volledige rekenschap af te leggen – en dat wil ik maximaal – zou ik transparant alle informatie willen delen. Maar juist dát doen, zorgt in de toekomst voor onveiligheid. Dat is en blijft een lastig dilemma.’
Voor ons is het allerbelangrijkste dat iedereen onze gebouwen veilig kan bezoeken, veilig kan werken en studeren. Daarop zijn maatregelen altijd gericht en dat is waar ik als bestuurder voor sta.’
Hoe worden veiligheidsrisico’s vanaf nu ingeschat? Wie doet dat en hoe zorgt het CvB dat inschattingsfouten in de toekomst niet nogmaals gemaakt worden?
‘We hebben een Regietafel Beveiligingsmaatregelen ingericht en die heeft op ons verzoek als eerste de veiligheidsmaatregelen voor de gebouwen van de Campus Den Haag geëvalueerd. Op basis daarvan brengen we een aantal wijzigingen aan. Deze aanpak is onderdeel van ons hernieuwde veiligheidsbeleid waarin is opgenomen dat we dit periodiek voor al onze gebouwen doen. Op basis van actuele informatie over veiligheidsrisico's voor onze sector en specifieke risico-inschattingen voor deze locaties, is het voorgenomen besluit dat we een aantal maatregelen kunnen afschalen.’
Hebben medewerkers/bestuurders, met de kennis van nu, verkeerd gehandeld in 2023 en de tijd daarna?
‘Ik ben als bestuurder, net als mijn voorgangers, verantwoordelijk voor de veiligheid van al onze mensen op onze campussen en leg daar rekenschap voor af. Wel zie ik dat we er niet goed in geslaagd zijn om goed uit te leggen waarom we welke maatregelen treffen. Daarom scherpen we het veiligheidsbeleid nu aan, en toetsen we periodiek het dreigingsbeeld door middel van risicoanalyses, en dat doen we met alle informatie die intern en extern beschikbaar is. We hebben die stappen ook vastgelegd in ons veiligheidsbeleid. Daar hebben we in beschreven hoe onze procedures er uitzien en dit helpt ons consistent en duidelijk te zijn. Daarmee zijn we zo transparant als mogelijk en hierop kan iedereen ons aanspreken. Maar we kunnen nu eenmaal niet altijd steeds alles vertellen wat we weten, juist omwille van diezelfde veiligheid.’
Wat hoopt u voor de toekomst?
‘Met ons aangepaste veiligheidsbeleid willen we duidelijk maken welke keuzes wij maken in de soms ingewikkelde balans tussen de openheid en toegankelijkheid van onze gebouwen aan de ene kant, en de noodzakelijke veiligheid van onze medewerkers, studenten en bezoekers aan de andere kant. Ik hoop dat we onze gebouwen in de toekomst zo open mogelijk kunnen houden, waarbij al onze medewerkers veilig kunnen werken en studeren en bezoekers, wie ze ook zijn, langs kunnen komen.’