Vier de wetenschap en praat erover!
Een burgemeester, een minister en een theater vol bekende wetenschappers. Dat zijn de ingrediënten voor het Gala van Wetenschap en Samenleving. Hoogleraar Wetenschapscommunicatie Ionica Smeets organiseert het evenement, samen met New Scientist-hoofdredacteur Jim Jansen. In dit interview vertelt Ionica waarom ze niet kan wachten tot het 14 maart is.
Waarom een Gala van Wetenschap en Samenleving?
‘Ik mocht het niet het gala van de wetenschapscommunicatie noemen, want dat vond Jim geen sexy titel. Maar dat is het natuurlijk wel. Het idee komt vanuit de organisatie van Leiden City of Science 2022. Heel veel dingen binnen City of Science staan in het teken van het doen van wetenschapscommunicatie. Op deze feestelijke avond willen we laten zien hóe je wetenschapscommunicatie kunt doen.’
Hoe belangrijk is communicatie over wetenschap naar de gewone mens?
‘Het mooie aan Leiden City of Science is dat we een jaar lang wetenschap gaan delen met een breed publiek. Het is heel goed dat we het doen, al is het moeilijk om het effect ervan te meten. Wel weten we; je moet mensen meenemen in wetenschappelijke ontwikkelingen. Dat heeft de coronacrisis ons geleerd. Het is belangrijk dat mensen snappen hoe vaccins zijn ontwikkeld, bijvoorbeeld.’
Hoe ziet jullie programma eruit?
‘Op 14 maart hebben we een programma dat wetenschapscommunicatie in de breedte laat zien. Naast bekende namen als Marion Koopmans, Ben Feringa en Jet Bussemaker staan er sprekers op het programma die elk vanuit hun expertise naar wetenschapscommunicatie kijken. Psycholoog Reint Jan Renes is daarvan een goed voorbeeld. Hij kijkt naar gedragsverandering en heeft het RIVM geholpen bij het opzetten van een gedragsunit tijdens de pandemie.’
Wat is het doel van de avond?
‘Ik hoop de mensen in de zaal te inspireren hoe je wetenschapscommunicatie op een ander niveau doet. Wetenschappers willen kennis overdragen. Maar wat je wilt bereiken is dat mensen er ook iets mee gaan dóen, niet dat ze alleen maar iets leren. Dan wordt het pas echt ingewikkeld. We hebben het afgelopen anderhalf jaar wel gezien dat informatie geven nou niet per se de manier is om mensen mee te krijgen.’
Wat is dan goede wetenschapscommunicatie volgens jou?
‘Dat je hebt nagedacht over je doel en de doelgroep, en dat je boodschap daarbij past. Vaak zie je dat er een mismatch is. De boodschap past niet bij de doelgroep. Het is belangrijk om daar van tevoren goed over na te denken. Wat wil je nou precies zeggen en voor wie?’
Hoe ver in detail moet je wetenschappelijk onderzoek uitleggen?
‘Het is goed om na te denken wat je doelen zijn. Je hoeft bijvoorbeeld niet altijd extreem de diepte in. Een mooi voorbeeld vind ik de wet van KIP van Robbert Dijkgraaf. KIP staat voor Kennisoverdracht is Informatie x Publiek. Als je een heel klein beetje informatie naar een miljoen mensen weet over te brengen is dat net zoveel kennisoverdracht als wanneer je een gespecialiseerd onderzoek uitlegt aan een zaaltje wetenschappers. Het hangt ervan af wat je doel is.’
Goed nadenken over je doel dus
‘Ja en goed nadenken waar we subsidies voor geven. Stel je wetenschapscommunicatie verplicht bij een onderzoekssubsidie? Dat klinkt positief voor mijn vak, maar voor sommige onderzoekers wordt wetenschapscommunicatie zo een moetje. Dan krijg je ineens dat mensen een website of podcast gaan maken die nergens op slaat. Zonde van het geld. Geef dat liever aan anderen met een visie op wetenschapscommunicatie.’
En dit past allemaal in een gala?
‘Het wordt een mooie avond, die we vieren met veel verschillende mensen. Om er een paar te noemen: de burgemeester komt de avond openen. Robbert Dijkgraaf komt als hij in Nederland is en stuurt anders een filmpje. De organisatie van Leiden City of Science is er. Veel wetenschappers en belangstellenden natuurlijk én er is mooie muziek. Hoe feestelijk wil je het hebben? Naast het interessante onderwerp heeft iedereen natuurlijk ook weer eens zin in een feestje.’
Alvast nadenken over wetenschapscommunicatie? Dit zijn Ionica’s stokpaardjes:
- Iedereen vindt wetenschapscommunicatie belangrijk, maar er is (bijna) nooit geld voor.
- Wetenschappers moeten zelf beter communiceren en hun onderzoeksresultaten goed voor het voetlicht brengen, in plaats van klagen dat het niet goed in de pers komt.
- Wetenschapscommunicatie is als vakgebied sterk gericht op medische en bèta-onderwerpen. Meer samenwerking met andere vakgebieden zou voor iedereen goed zijn.
- Wetenschappers hoeven niet alles zelf te bedenken qua communicatie. Werk samen met wetenschapsmusea of andere partijen die al veel expertise hebben op dit gebied.
- Geef wetenschappers formeel tijd voor wetenschapscommunicatie. Neem het op in de aanstelling. Stel doelen en evalueer die.
Tekst: Christi Waanders