Grenzeloos talenonderwijs
Grenzeloos talenonderwijs, dat was het thema van de jaarlijkse Nascholingsdag Talen 2025. Het gaat niet alleen om onderwijs binnen en buiten de grenzen van Nederland, maar ook van de grenzen van het oude, vertrouwde en bekende. Het verschil tussen talen als het Frans en het Duits is duidelijk, maar is dat de enige grens die je tussen talen kunt stellen? Of zit er aan taal en meertaligheid een gelaagdheid die lastiger te doorgronden is?
Taal, macht en identiteit
Soms komen taalgrenzen juist naar voren in de kleine dingen. In tegenstellingen die zich verhullen achter het doodnormale, het alledaagse. Een ambtenaar van de burgerlijke stand, die de geboortenaam Andryes naar Andreas verandert. Want 'Andryes, dat is hier geen naam, meneer!'. Of het woord perk, dat ons doet denken aan rozen en bloemen, maar wat met evenveel gemak op de percelen van slavenplantages in de Molukken werd gebruikt. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de ervaringen van vakdidactus Maatschappijleer Arthur Pormes. Hij is kind van een Nederlands-Indonesisch ouderpaar en verzorgde de plenaire opening.
Spoken word artist Lotte van Zaalen voelt haar eigen adoptie-achtergrond het sterkst wanneer het achteloos, als bijzaak, ter sprake komt. 'Heb jij eigenlijk niet geluk dat je hier terecht bent gekomen?'.
Taal is macht, dat is bekend. Toch zijn taalgrenzen ook subtiel en krachtiger naarmate ze zich aan het zicht onttrekken. Baseer oprechte communicatie, een daadwerkelijk taalbewustzijn, op een begrip van de nuance van de culturele context waarin elke taal zich bevindt. Een van de mooie taken van een taaldocent is om jongeren daarin op te leiden.
Hoe verandert AI het taalonderwijs?
Tijdens drie werkgroeprondes gingen de deelnemers verder met deze en soortgelijke thematiek. Hoe ga je in de praktijk om met de meertaligheid van de hedendaagse schoolklas? Soms is die meertaligheid onzichtbaar, soms juist al te duidelijk. Hoe gebruik je de literatuurles om bij te dragen aan cultuurbewustzijn en burgerschap? En hoe verandert het taalonderwijs door de opkomst van kunstmatige intelligentie? Heeft het eigenlijk nog wel zin om les te geven in moderne vreemde talen?
Uit de workshop van docent Thijmen Sprakel over de toekomst van het vreemdetalenonderwijs, blijkt gelukkig van wel. Kunstmatige intelligentie wordt inderdaad steeds krachtiger en een groeiend aantal leerlingen maakt er gebruik van. Maar taal is en blijft een menselijke aangelegenheid. Taalbegrip en taalbewustzijn blijft bovendien een kernvoorwaarde voor een verantwoord bestaan in de maatschappij van nu.
Ook de workshop van vakdidactus Geschiedenis Natasja Smet, 'Literatuur en Historisch Denken', toont aan dat taal veel meer is dan een eenvoudig communicatiemiddel. Taal, en literatuur in het bijzonder, bieden perspectief op andere tijden, andere werelden en andere ideeen.
De volgende Nascholingsdag Talen is op vrijdag 30 januari 2026.