Zo kan een conflict gesust worden, volgens de sociale psychologie
Hoe verminder je agressie als twee partijen met elkaar in strijd zijn? Het promotieonderzoek van psycholoog Lennart Reddmann laat zien dat het zin heeft om een vreedzaam alternatief te bieden. Al profiteert vooral de aanvallende partij van zo’n oplossing.
Na jaren onderzoek naar conflict en samenwerking, weet de pas gepromoveerde Lennart Reddmann: mensen gaan niet voor de lol de strijd met elkaar aan. ‘Uit experimenteel onderzoek weten we dat partijen elkaar vaak pas aanvallen onder specifieke omstandigheden. Als ze zich in een omgeving bevinden waar de middelen schaars zijn, en de ander aanvallen de enige manier is om winst te maken.’ Maar langdurig conflict, of zelfs oorlog, is destructief. Niet alleen is het stressvol, ook investeren betrokken partijen geld, middelen en energie die ze waarschijnlijk nooit meer terug zullen krijgen. ‘Daarom,’ vertelt Reddmann, ‘wilde ik onderzoeken of een vreedzaam alternatief de agressie bij de conflicterende partijen helpt terug te dringen.’
Asymmetrisch conflict
Dat onderzochten hij en zijn collega’s in economische experimenten, waarbij ze deelnemers in een asymmetrisch conflict lieten belanden. Asymmetrisch betekent dat onderscheid werd gemaakt tussen een aanvallende en een verdedigende partij. ‘We lieten deelnemers online en in het lab een conflict tegen elkaar uitspelen. In het lab zaten ze wel in dezelfde ruimte, maar zaten de deelnemers elk achter een computer en zagen ze elkaar niet.’ Beide partijen kregen een echt geldbedrag, en de ene partij kreeg toen de mogelijkheid om de andere partij aan te vallen en hierbij een geldbedrag in te leggen. De andere partij moest zich dan verdedigen door ook een geldbedrag te investeren; wie meer geld inlegde dan zijn tegenstander, won het conflict. ‘We werkten met echt geld, zodat er daadwerkelijk wat op het spel stond voor de deelnemers.’
Vreedzame uitweg
Vervolgens boden de onderzoekers de deelnemers in verschillende experimenten een vreedzame oplossing aan. ‘Een voorbeeld is een kleine concessie doen, ofwel appeasement: de verdediger levert een klein geldbedrag in om de aanvaller tevreden te stellen. Of we gaven beide partijen de mogelijkheid om, in plaats te investeren in een destructief conflict, winst te maken door in een externe bron te investeren.’ Wat bleek: deze vreedzame alternatieven zorgden ervoor dat het conflict terug werd gedrongen en beide partijen zich minder agressief naar elkaar opstelden. ‘Veel mensen maakten gebruik van de vreedzame optie en beide partijen profiteerden ervan. Wel zagen we dat de aanvallende partij relatief meer profiteert van het vreedzame alternatief, omdat die flexibeler is in hoe hij zijn geld besteedt.’
Oorlog
De dynamiek die naar voren komt in het lab, is ook terug te zien in asymmetrische conflicten in de ‘echte’ wereld. ‘Kijk als voorbeeld naar de oorlog in Oekraïne. In dat geval is er een duidelijke aanvaller, Rusland, waartegen Oekraïne zich moet verdedigen. Als aanvallende partij heeft Rusland meer flexibiliteit dan Oekraïne, dat wordt binnengedrongen en alle geld, middelen en mankracht moet inzetten om zich te verdedigen. Terwijl Rusland de economie in het thuisland nog draaiende kan houden en ondertussen agressief de aanval in kan zetten.’
(On)eerlijk
‘Maar,’ voegt Reddmann gelijk toe: ‘Deze oorlog is door talloze factoren vele malen complexer dan de gecontroleerde setting in het lab. Nog steeds helpt dit onderzoek beter begrijpen hoe de dynamiek in een conflict werkt en waarom de aanvallende partij, zelfs als er gebruik wordt gemaakt van vreedzame oplossing, het meeste profiteert van een strijd.’ Is dat erg, als zo’n alternatief uiteindelijk kan helpen conflict te verminderen? Reddmann: ‘Dat is natuurlijk een waardeoordeel, maar ik denk dat het zeker voordeliger zou zijn dat als een conflict beëindigd wordt, dit op een eerlijke manier gebeurt.’
Op 23 januari promoveerde Lennart Reddmann op zijn proefschrift Peaceful Alternatives to Asymmetric Conflict. Nu werkt hij als postdoc aan het Max Planck Instituut in Freiburg, waar hij onderzoekt gaat doen naar de mechanismen achter conflict, uitbuiting en slavernij.