Gerlov van Engelenhoven en Yanise Zijlstra maken korte film: ‘Immaterieel erfgoed kun je niet in woorden vatten’
Universitair docent Gerlov van Engelenhoven zou te gast zijn in één podcast van cultuurmaker en antropoloog Yanise Zijlstra over immaterieel erfgoed. De samenwerking beviel zo goed dat ze inmiddels samen een korte film voor jongeren maken.
Toen Van Engelenhoven een paar jaar geleden begon aan zijn Veni-project naar de rol van stilte in protestbewegingen, nam hij zich voor om op zoveel mogelijk uitnodigingen ‘ja’ te zeggen. ‘Ik werk het liefst praktisch, in samenwerking met culturele instellingen en kunstenaars’, legt hij uit. ‘Bovendien had ik aan NWO een participatieonderzoek beloofd.’
Videopodcast
Het kostte Zijlstra dan ook weinig moeite om Van Engelenhoven over te halen om deel te nemen aan de videopodcastreeks Unboxing, uitgepakte verhalen die ze voor Museum Maluku maakte over immaterieel Moluks erfgoed. ‘We hadden allerlei dozen met objecten geselecteerd die we met onze gasten gingen uitpakken’, vertelt ze. ‘Zo konden we de rituelen en tradities erachter delen. Ik had Gerlov aanvankelijk benaderd voor een aflevering over het bomberjack, maar ik kwam er al snel achter dat hij door zijn wetenschappelijke achtergrond een diepere laag kon toevoegen. Ik heb hem toen gevraagd om ook een aantal afleveringen te presenteren.’
Voor Van Engelenhoven bleek immaterieel erfgoed ondertussen aan te sluiten op zijn onderzoek naar stilte. ‘Tradities en gebruiken als dansen, eten, borduren zijn cultureel gezien heel waardevol, maar je kunt lastig in woorden vatten waarom dat zo is. Daarvoor moet je de handelingen uitvoeren.’
Iedereen mag meedoen
Het leidde tot het idee om hun samenwerking uit te breiden met een korte film voor jongeren over immaterieel erfgoed die niet alleen op de Molukse gemeenschap is gericht, maar op allerlei migrantengroepen. ‘Een van de eerste momenten waarop ik me er heel bewust van was dat ik iets mocht doen met mijn culturele achtergrond, was toen ik een spreekbeurt moest houden’, vertelt Zijlstra. ‘Zo zijn we op het idee van een schoolcontext gekomen, waarmee we jongeren op een laagdrempelige manier willen laten kennismaken met immaterieel erfgoed.’
Van Engelenhoven en Zijlstra willen een ‘klas’ samenstellen van jongeren in de brugklasleeftijd, die om beurten gevolgd worden in de aanloop naar een spreekbeurt over iets achter hun culturele achtergrond. ‘We hebben eerst verschillende culturele fondsen benaderd, maar die vonden het lastig dat de video niet voor één doelgroep bedoeld is’, vertelt Van Engelenhoven. ‘Uiteindelijk zijn we daarom terechtgekomen bij een Impact Explorer-subsidie van NWO, die bedoeld is om een onverwachte mogelijkheid tot maatschappelijke impact te verkennen.’ Van Engelenhoven is binnen de samenwerking verantwoordelijk voor de academische input, Zijlstra brengt als maatschappelijk partner haar technische kennis in en heeft daarnaast als cultuurmaker connecties in zowel de podcast- als de immaterieel- erfgoedsector.
Van Engelenhoven: ‘We streven ernaar om begin 2026 te beginnen en in de herfst van dat jaar klaar te zijn. De eerste maanden daarvan gaan we waarschijnlijk in focusgroepen of groepsgesprekken toewerken naar een film. Wanneer die eenmaal af is, willen we vertoningen organiseren voor stakeholders, die we het liefst combineren met een workshop of een symposium. En wie weet kunnen we de film uiteindelijk vertalen in lesmateriaal of die ene aflevering uitbreiden tot een serie die wordt uitgezonden door een grotere zender, maar dat is voorlopig nog wel wishful thinking.’
Van Engelenhoven en Zijlstra zijn nog op zoek naar deelnemers aan hun film met als werktitel Cultuurschatten. Ken je jongeren tussen de 10 en 14 jaar die graag iets willen vertellen over hun culturele gemeenschap of culturele gebruiken? Neem dan contact op met g.n.t.j.van.engelenhoven@hum.leidenuniv.nl.