De Postkoloniale Podcast: Remco Raben over schrijver Pramoedya Ananta Toer
Pramoedya Ananta Toer geldt als een van de belangrijkste en invloedrijkste schrijvers uit de Indonesische literatuur. Maar wat is de betekenis van Toer in Indonesië en in Nederland? Waar schreef hij over in zijn romans en wat maakt hem tot zo’n belangrijke auteur? En waarom is het belangrijk om zijn werk te lezen en herlezen in de huidige postkoloniale tijden?
In de postkoloniale podcast gaan Rick Honings, Scaliger-hoogleraar, en Coen van ’t Veer, docent-onderzoeker, van de Universiteit Leiden met gasten in gesprek over hun werk in relatie tot het koloniale verleden. In aflevering 26 van De postkoloniale podcast spreken zij met Remco Raben die op dit moment aan een biografie over Toer werkt.
Pramoedya Ananta Toer werd geboren in 1926 en overleed in Bogor in 2006. Hij was het oudste kind in een onderwijzersgezin in het Javaanse stadje Blora. Zijn vader speelde een rol in het nationalistische verzet tegen de Nederlandse koloniale overheersing. In 1942 overleed zijn moeder, wat achteraf gezien een sleutelmoment is geweest in zijn leven. Toen Indonesië zich in 1945 onafhankelijk van Nederland verklaarde, nam Toer deel aan de gewapende strijd; hij werd opgepakt en een aantal jaar opgesloten in de gevangenis. Ook nadat de Republiek Indonesia was gevestigd bleef zijn verhouding tot de politieke machthebbers moeizaam.
Tijdens het regime van Soeharto zat Toer maar liefst veertien jaar gevangen op het eiland Buru. In die periode schreef hij het werk waardoor hij in Nederland bekend is: zijn tetralogie Bumi Manusia, in het Nederlands vertaald als Aarde der mensen. Het is een historische roman waarin een njai een opmerkelijke rol speelt. Het manuscript daarvan liet hij naar verluidt op losse blaadjes uit de gevangenis smokkelen. In 1979 werd hij vrijgelaten maar ook nadien bleef de relatie met de Indonesische overheid moeizaam. Desondanks wordt hij algemeen gezien als een cruciale stem. Hij won verschillende belangrijke letterkundige prijzen en gold jarenlang als de Indonesische kandidaat voor de Nobelprijs voor de literatuur.
Remco Raben
Raben is historicus en studeerde geschiedenis in Leiden. Sinds 2015 is hij bijzonder hoogleraar Koloniale en postkoloniale literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, een leerstoel die is ingesteld vanwege de Stichting Indisch Herinneringscentrum. Bovendien is hij sinds 2007 universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht. Voor die tijd was hij onder meer senior onderzoeker aan het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) in Amsterdam.
Raben doet onderzoek naar de dekolonisatie van Nederlands-Indië/Indonesië en legt in zijn werk verbanden tussen de koloniale en postkoloniale ontwikkeling van Nederlands-Indië /Indonesië. Daarbij probeert hij een brug te slaan tussen de vaak gescheiden geschiedperspectieven van de verschillende bevolkingsgroepen. Hij schreef verschillende boeken, al dan niet met anderen, waaronder De oude Indische wereld, 1500-1920 (2003) De geschiedenis van Indische Nederlanders (2006), Being ‘Dutch’ in the Indies. A history of creolisation and empire, 1500-1920 (2007) en Talen van geweld. Stilte, informatie en misleading in de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog (2023).
Afleveringen
De afleveringen worden gepubliceerd op de postkoloniale podcast, het kanaal van Universitaire Bibliotheken Leiden. Dit is het tweede seizoen en er verschijnen weer zes nieuwe afleveringen. De nieuwste aflevering en de eerdere afleveringen kunnen worden beluisterd via de volgende kanalen:
De postkoloniale podcast is een initiatief van Rick Honings en Coen van ’t Veer. Beiden zijn redacteur van de in 2021 verschenen literatuurgeschiedenis De postkoloniale spiegel. De Nederlands-Indische letteren herlezen en van het wetenschappelijke tijdschrift Indische Letteren. De podcast komt voort uit het door Rick Honings geleide NWO Vidi-project Voicing the Colony. Travelers in the Dutch East Indies, 1800-1945 en staat inmiddels op eigen benen.