‘Literatuur is ons kompas in een turbulente wereld’
Literatuur, maar ook films en sociale media helpen de mens bij het begrijpen van zichzelf en de samenleving. Daarom is literatuurwetenschap altijd een moderne discipline, vooral als je het durft te combineren met andere vakgebieden, betoogt Nidesh Lawtoo.
De leerstoel van Nidesh Lawtoo is in Moderne Hedendaagse Europese Literatuur en Cultuur, maar wie vrijdag 14 november naar zijn oratie luistert, weet dat de Universtiteit Leiden een hoogleraar heeft die zich niet laat begrenzen. Hij heeft in de loop van de jaren zijn vakgebied verrijkt met een veelvoud aan disciplines en invalshoeken. ‘Het gaat ook om cultuur’, zegt de geboren Zwitser. ‘Voor mij is het geen grote stap van literatuur naar bijvoorbeeld film of politiek. Elke discipline heeft haar eigen grammatica en conventies, maar als je die beheerst, kun je begrijpen waar gedachten en denkbeelden vandaan komen en dat versterkt je vermogen tot kritiek en analyse.’
Verleden gebruiken als spiegel
Daarom zijn de boeken, colleges en onderzoeken van Lawtoo doorspekt met literatuur, filosofie en sociale wetenschappen. ‘Literatuur voorziet ons van een kompas in een turbulente wereld. Het is een onlosmakelijk deel van onze cultuur, op een heel praktische en laagdrempelige manier. Een goede tekst uit het verleden reflecteert ook op het heden. Maar dan moet je wel weten waar je op moet letten. Het gaat mij er niet om dat studenten schrijvers en filosofen kennen om het kennen. Ze moeten ze gebruiken als een spiegel.’
Die spiegel is een terugkerend thema in het werk van Lawtoo. Hij is een van de grondleggers van de mimetische studies, waarin de mens als homo mimeticus de neiging vertoont om gedrag na te bootsen. Die nabootsing vormt gedachten, gedrag en verlangens. ‘Mimese is geen nieuw idee, het gaat terug tot de oude Grieken. Maar het komt altijd terug, in verschillende vormen, in verschillende tijden en context. Imiteren betekent niet dat mensen hetzelfde oeverloos herhalen. Nabootsing kan origineel en creatief zijn en dan brengt het mensen verder. Onderwijs is ook een mimetische activiteit, we leren door imitatie.’
Filosofie en literatuur: prachtige combinatie
In zijn oratie krijgt de spiegel in de literatuur vanzelfsprekend een rol. Lawtoo haalt Lewis Carrolls Through the Looking-Glass (Alice in Spiegelland) aan, het vervolg op Alice in Wonderland, waarin de hoofdpersoon door een spiegel naar een parallelle wereld stapt. Daarmee kijkt Lawtoo zelf ook in de spiegel, want als student in Lausanne schreef hij zijn eerste essay na het lezen van Alice in Wonderland. Toen ontdekte hij zijn voorliefde voor interdisciplinair onderzoek. ‘Door het schrijven merkte ik dat filosofie en literatuur geen tegenstelling vormden, maar een prachtige combinatie.’
‘Het hielp ook dat de opleiding in Zwitserland niet verwachtte dat ik me snel specialiseerde. Ik kon literatuurwetenschap, filosofie en sociale wetenschappen in een pakket bestuderen. Later promoveerde ik op vergelijkende literatuurwetenschap in de Verenigde Staten en ook daar was het vakgebied een mix van literatuur, filosofie en sociale wetenschappen. Via filmwetenschappen kwam er nog een media-element bij.’
Flexibele en relevante wetenschap
De Zwitser voelt zich bevoorrecht in Leiden, bij het LUCAS (Leiden University Centre for the Arts in Society). ‘Het is een unieke plek waar kunst, literatuur en sociaal engagement samenkomen, precies de drijfveren voor mijn academische loopbaan.’
‘Interdiscipline stelt ons in staat om plastisch te blijven. En dat is in deze snel veranderende tijd belangrijk. Literatuurwetenschap is nog steeds relevant, het is niet iets van het verleden. Of het nu gaat om boeken of de moderne vormen als sociale media en AI, het zijn allemaal spiegels.’
De oratie van Nidesh Lawtoo “Dodo Through the Looking-Glass: Een spiegel voor de moderne en hedendaagse cultuur”, vindt op 14 november plaats in het Academiegebouw in Leiden en is daarnaast live te volgen via de livestream op de website van de Universiteit Leiden.