Online tentoonstelling - Van ontgroening tot geleerd zijn: Het Leidse studentenleven in almanakprenten
Het Leidse studentenleven heeft een heel eigen cultuur. Dat komt tot uitdrukking in allerlei tradities en rituelen, en zeker ook in de jaarlijkse almanakprenten. Deze prenten verschenen in de negentiende eeuw bij de studentenalmanak en tonen het rijke academische leven in Leiden. Een selectie daarvan is nu te zien in de online tentoonstelling Van ontgroening tot geleerd zijn.
De online tentoonstelling toont een studentenleven in acht prenten uit diverse negentiende-eeuwse almanakken: vanaf het afscheid van huis tot aan de eerste stappen in het werkende leven. Uiteraard komen ook alle tussenliggende besognes aan bod, zoals het verenigingsleven, de examens, het afstuderen en de vakantie. De prenten geven een mooi beeld van het leven van een student in Leiden in de negentiende eeuw, wat voor een (verenigings-)student van nu nog altijd opvallend herkenbaar is. In almanakprenten werd het Leidsche studentenleven in herinneringen en anekdotes verbeeld, gevierd, en voor het nageslacht doorgegeven.
Almanakprenten
In 1814 verscheen de allereerste Leidse studentenalmanak – voor het jaar 1815 – met daarin allerlei relevante informatie voor de Leidse student, zoals de namen van medestudenten en hoogleraren, het collegerooster en vertrektijden van trekschuiten en koeriersdiensten. Daarnaast bevatte de almanak een jaarverslag van de universiteit en allerlei ingezonden stukjes van studenten, waaronder van bekende schrijvers zoals Nicolaas Beets en François Haverschmidt (Piet Paaltjens).
De Leidse studentenalmanak – dat begon als algemene studentenalmanak en vanaf 1841 het formele jaarboek van het Leidse studentencorps werd – bevatte tussen 1838 en 1897 altijd één of meerdere almanakprenten. De prenten varieerden steeds in formaat en werden vanwege het zakformaat van de almanak gevouwen bewaard, soms ingebonden maar vaak ook los. De prenten waren bedoeld als onderdeel van het ‘mengelwerk’ achterin de almanak waarin de stukjes van studenten zelf werden opgenomen: als illustratie bij een tekst, als herinnering aan een gebeurtenis of als ironische actuele schets. Vaak zijn de prenten volledige beeldverhalen die vertellen over allerlei aspecten uit het leven van een student.
Collectie Fontein
In 2024 verwierf de Universitaire Bibliotheken Leiden de Collectie Fontein, een collectie van tweehonderd jaar almanakken en prenten, van 1815 tot en met 2015. De collectie is bijeengebracht door verzamelaar Bart Fontein (1940) die al tijdens zijn studietijd in Leiden is begonnen met verzamelen. Aanvankelijk verzamelde Fontein allerlei studentica in brede zin, maar al snel concentreerde hij zich op Leiden en in het bijzonder op de almanakprenten die verschenen bij de Leidse studentenalmanak in de negentiende eeuw. Fontein wist uiteindelijk alle almanakprenten bij elkaar te brengen, vaak in goede of gerestaureerde staat. De Collectie Fontein is de basis geweest voor deze webtentoonstelling.