Spaans dorp vol Leidenaren: tientallen textielarbeiders migreerden ooit naar Guadalajara
In het Spaanse stadje Guadalajara ligt een ‘Burgemeester Fluiterstraat’, vernoemd naar een afstammeling van Leidse migranten die het in het Zuiden had gemaakt. Hij was niet de enige Guadalajaraan met Leidse roots: aan het begin van de achttiende eeuw trok een stroom Nederlandse textielarbeiders naar Spanje. Universitair docent Raymond Fagel gaat hun geschiedenis samen met een promovendus in beeld brengen.
Na het einde van de Successieoorlog in 1713 krabbelde Spanje halverwege de achttiende eeuw weer op. Nieuwe industrie als textielfabrieken moesten het land economisch sterk maken, maar vereisten ook gespecialiseerde arbeiders. Voor de Spanjaarden was het dan ook een geschenk dat de Nederlandse textielindustrie aan het begin van de achttiende eeuw juist instortte. ‘Ze gingen mensen ronselen om in Spanje te komen werken’, zegt universitair docent Raymond Fagel. Ook uit Leiden vertrok een grote groep mensen naar Spanje.
Jarenlange onderzoekswens
Fagel stuitte een aantal jaar geleden voor het eerst op de relatie tussen Guadalajara en Leiden. ‘Sinds ik dit verhaal hoorde in een lezing heb ik altijd gedacht: daar moet nog eens onderzoek naar worden gedaan.’ Nu, vier jaar voor zijn pensioen, is de tijd rijp. Met een NWO Open Competitie M-beurs kan een promovendus aan de slag met de emigratiegolf naar Guadalajara.
‘Doordat het een kleine stad is, zijn de Nederlandse namen goed terug te vinden in de archieven’, vertelt Fagel. ‘We hebben bovendien het geluk dat er zowel uit Leiden als in Guadalajara in die periode een haardtelling is gedaan, waardoor we van beide steden een wie-woont-waar per huisadres hebben en dat de fabriek onder koninklijke bescherming stond, waardoor er documenten van bewaard zijn gebleven. In combinatie met het Leidse archief kunnen we heel mooie koppelingen maken, waardoor we niet alleen het aantal weefgetouwen in kaart kunnen brengen, maar ook de mentaliteit van de mensen en de zeggenschap die mensen hadden over hun eigen leven. We weten al dat de Nederlandse migranten toestemming moesten vragen aan de consul om terug te keren. In hoeverre verschilt dat van de huidige situatie, waarin paspoorten worden afgepakt?’
-
Fabriek Brihuega: een van de fabrieken waar de Leidenaren terechtkwamen -
Fabriek San Fernando
Maatschappelijk debat
Het kleine verhaal van de achttiende-eeuwse groep migranten die naar Spanje vertrekt, vertelt zo ook iets over grotere maatschappelijke thema’s. Fagel: ‘Voor Nederlanders klinkt het gek: gastarbeiders die naar Spanje gaan, in plaats van ervandaan komen, maar als je migratie echt wilt begrijpen, moet je jezelf niet altijd maar weer neerzetten als een rijk land dat immigranten ontvangt. Het helpt om ook te kijken naar je eigen emigranten.’
Daarbij helpt het dat Fagel van plan is om Spaanse en Nederlandse bronnen te gaan combineren. ‘Je ziet bijvoorbeeld dat een Nederlander schrijft dat veel migranten blij waren om terug te komen naar Nederland: ze zouden liever hier werkloos zijn dan een baan in Spanje hebben. Tegelijkertijd staat in de Spaanse literatuur dat de meeste van die Nederlanders perfect integreerden in de samenleving, mede omdat ze katholiek waren. Dat verschil laat zien dat perspectieven op migratie vaak sterk verschillen, zeker als de verhoudingen gespannen zijn, zoals tussen Nederland en Spanje het geval was. Daarnaast roept het de vraag op wat het geloof van die migranten was en wat de positie van katholieken in de maatschappij was.’
Brug naar heden
Uiteindelijk hoopt Fagel met zijn onderzoek ook een brug te slaan naar het heden. ‘Ik weet bijvoorbeeld dat er nog een transportbedrijf is dat Fluiters heet en dat een lokale historicus getrouwd is met een “meisje Fluiters”. Ik zou het heel leuk vinden om ook nazaten van de Nederlandse tak te vinden, zodat we die met elkaar in contact kunnen brengen.’