Online toegang tot middeleeuwse handschriften verbeterd
Wie in de catalogus van Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) vaak zoekt naar westerse middeleeuwse handschriften heeft ongetwijfeld al belangrijke veranderingen opgemerkt. Recent zijn 1800 beknopte Nederlandstalige catalogusrecords vervangen door meer uitgebreide beschrijvingen in het Engels. Daarnaast is de catalogus voorzien van een nieuwe interface. De heldere opmaak en indeling van de beschrijvingen pakken vooral goed uit bij de handschriftrecords, met hun veelheid aan informatie. En nu is er ook de 'Inventory of Western Medieval Manuscripts Held by Leiden University Libraries', vervaardigd door conservator handschriften André Bouwman: een makkelijk doorzoekbare pdf-inventaris, die doorlinkt naar de catalogus en die tevens vanuit de catalogus geraadpleegd kan worden.
Pdf-inventaris en catalogus onderling verbonden
De interactie tussen de pdf-inventaris (beschikbaar via de repository Digital Collections) en de online catalogus combineert de sterke kanten van beide toegangen. De UBL maakt alle relevante informatie over de beheerde items beschikbaar via haar catalogus. Dit systeem is vooral ingericht om miljoenen beknopte beschrijvingen van gedrukte boeken en elektronische publicaties snel te vinden. Maar het zoeken en minutieus doornemen van omvangrijke handschriftbeschrijvingen, met informatie over (vaak) een veelvoud aan teksten zonder vaste titel, over bijzondere materiële aspecten en herkomstgeschiedenissen — dat is toch andere koek. De online catalogus kan bovendien niet aangeven of een zoekvraag met de best mogelijke termen is uitgevoerd.
Hier biedt de Inventory of Western Medieval Manuscripts Held by Leiden University Libraries duidelijk voordelen. Het pdf-document bevat een beknopte presentatie van het hele corpus middeleeuwse handschriften, overzichtelijk gerangschikt op collectie en signatuur. Het heeft ook diverse indexen, een doorklikbaar navigatiemenu, met de standaard zoekfunctie op word strings, en heeft ook de mogelijkheid om bij elk handschrift te linken naar het corresponderende catalogusrecord. Omgekeerd kan een catalogusgebruiker vanuit elk handschriftrecord met een url de bredere context opzoeken van Bouwmans Inventory.
Om beter aan te sluiten bij het internationale onderzoeksveld zijn beide toegangen Engelstalig. De inventaris is een afgeleide van de catalogusrecords en bevat in de eerste sectie per handschrift een selectie van velden uit het corresponderende record. Een deel van deze gegevens wordt in het vervolg van de inventaris opnieuw gepresenteerd, in diverse nuttige combinaties en reeksen, zoals: alle handschriften gerangschikt per eeuw en cultuurgebied; alle handschriften gerangschikt op de hoogte van de schrijfspiegel en van het boekblok; alle teksten alfabetisch gerangschikt op auteur en (per taal) op titel; alle middeleeuwse banden gerangschikt op collectie en signatuur.
Gedrukte catalogi digitaal
Sinds 1900 zijn de westerse middeleeuwse handschriften in Leiden goed bestudeerd. Bijna alle deelcollecties zijn beschreven in gedrukte catalogi en inventarissen, vaak in het Latijn maar ook in het Frans, Nederlands en Engels. De bibliotheekcatalogi bevatten veel waardevolle gegevens over de middeleeuwse handschriften, gegevens die niet allemaal in een online catalogusrecord passen. Vandaar dat deze gedrukte bibliotheekcatalogi compleet gedigitaliseerd zijn. Maar wie weet de juiste digitale versies steeds te vinden? In de nieuwe records staat daarom voor elk handschrift vermeld welke van die gedrukte catalogi relevant zijn, met een url naar de digitale versie. In de inleiding van zijn Inventory bespreekt Bouwman uitgebreid om welke publicaties het gaat en wat je erin kunt vinden.
“De laatste jaren voel ik mij meer en meer de spreekwoordelijke dwerg op de schouders van mijn voorgangers in de bibliotheek, collega’s die een belangrijk deel van hun tijd bezig waren met de catalogisering van handschriften. Zonder het werk van Philipp Molhuysen, Gerard Lieftinck, Karel de Meyïer, Piet Boeren en hoogleraar westerse paleografie Peter Gumbert had ik de Inventory of Western Medieval Manuscripts Held by Leiden University Libraries niet kunnen maken.”
André Bouwman, conservator Middeleeuwse handschriften