Sanneke Kuipers benoemd tot hoogleraar Crisis Governance: ‘Crises ontstaan door hele gewone oorzaken’
Het College van Bestuur heeft Sanneke Kuipers deze week benoemd tot hoogleraar per 1 januari 2022. Haar leerstoel is Crisis Governance. Deze plek combineert ze met haar functie als onderwijsdirecteur van ISGA, het Institute of Security and Global Affairs. Een gesprek over 24/7 werken in crisismanagement, haar ambities en het gebrek aan zelfreflectie van mensen tijdens een pandemie. ‘Ik ben eerder milder dan feller geworden tijdens de coronacrisis.’
‘Extreme dreigingen zijn geen kenmerk van deze tijd. Crises zijn eerder een constante factor en tot op zekere hoogte ook onvermijdelijk waar mensen in grote getale samenleven en waar technologische vooruitgang en daarmee gepaarde risico’s de norm zijn.’
Als je kijkt naar de portefeuille van Sanneke Kuipers kun je je voorstellen dat ze het jammer vindt dat er niet meer dagen in de week zitten. Ze was al onderwijsdirecteur, universitair hoofddocent, onderzoeker, moeder van twee kinderen en echtgenoot. Nu komt daar het hoogleraarschap met de leerstoel Crisis Governance bij. ‘Enorm spannend en goed dat er focus is op crises. Extreme dreigingen zijn geen kenmerk van deze tijd. Crises zijn eerder een constante factor en tot op zekere hoogte ook onvermijdelijk waar mensen in grote getale samenleven en waar technologische vooruitgang en daarmee gepaarde risico’s de norm zijn.’
Specialisatie in crisismanagement
Kuipers en de Universiteit Leiden zijn alle langere tijd met elkaar verbonden. Ze studeerde Bestuurskunde, deed daar vervolgens ook haar promotieonderzoek en werd postdoc. Ze specialiseerde zich in organisaties en crisis en stapte in 2007 over naar het consultancy-werk. Negen jaar werkte ze als crisis management onderzoeker-adviseur bij Crisisplan, waar ze nog steeds aan gelieerd is.
Vanaf 2011 combineerde ze dat deeltijds met werk aan de Universiteit Utrecht en vervolgens aan de Universiteit Leiden. ‘In 2016 ben ik als universitair hoofddocent bij ISGA terechtgekomen. Daar hadden ze een opleiding in Crisis and Security Management maar niemand die gespecialiseerd was in crisis. Ik ben toen ook de onderzoeksgroep Crisis Governance gaan leiden.’
Groot absorptievermogen
Ze maakt de groei van ISGA van dichtbij mee en wordt na twee jaar benoemd als onderwijsdirecteur. ‘Mijn taken namen alleen maar toe. Ik ga over de algehele kwaliteitsborging, dat we per vak altijd de beste mensen inzetten en dat de taken eerlijk zijn verdeeld. En ik grap altijd: als het echt mis gaat, komt het ook op mijn bord.’
Het dag en nacht crisismanager zijn en het niet alleen onderzoeken, geldt voor Kuipers zeker sinds het inderdaad echt mis is gegaan en we met z’n allen in de coronacrisis zitten. ‘De uitdagingen werden ineens heel anders. We hebben heel veel gevraagd van onze mensen. Daar heb ik altijd geprobeerd oog voor te hebben. Ons absorptievermogen is groot gebleken. Daar ben ik trots op, want het is niet niks wat we allemaal op ons bord hebben gekregen. Zowel voor onze mensen thuis als binnen de organisatie.’
‘Iedereen heeft nu een beeld van crises door de coronapandemie, maar het is meer en anders dan dat. Ik wil het met mijn leerstoel breder trekken. Crises zijn al die gebeurtenissen en ontwikkelingen die kwetsbaarheden in de samenleving of overheidsorganisaties blootleggen.’
Fataal mis door gewone oorzaken
Urgentie, grote onzekerheid, dreiging. Het plotselinge falen. Dat zijn de kenmerken van een crisis. ‘Iedereen heeft nu een beeld van crises door de coronapandemie, maar het is meer en anders dan dat. Ik wil het met mijn leerstoel breder trekken. Crises zijn al die gebeurtenissen en ontwikkelingen die kwetsbaarheden in de samenleving of overheidsorganisaties blootleggen. Dat kunnen dijkdoorbraken zijn of het falen van cybersecurity systemen. Er voltrekt zich een probleem en dat komt als een verrassing.’
Kuipers wil hier vanuit een organisatieperspectief naar kijken en op die manier goed crisisonderwijs neerzetten. ‘Hier valt nog een wereld te winnen. Veel mensen denken bij crisisonderzoek alleen aan de extreme casussen. Maar in die extreme gevallen gaat het vaak fataal mis door hele gewone oorzaken. Knelpunten in het dagelijks functioneren van organisaties zorgen in combinatie voor kwetsbaarheden. Want is er wel genoeg oog voor de onderliggende oorzaken, sluimerende problemen of gebrekkig toezicht? De meeste crises ontstaan vanuit problemen die vooraf al bekend waren, alleen was de samenhang niet duidelijk. Als organisaties of afdelingen daarbinnen onderling niet communiceren, ontstaan er ook blinde vlekken. Niet alleen onderzoek naar verborgen kwetsbaarheden of latente oorzaken is cruciaal, we moeten ook zoeken naar robuuste oplossingen: middelen en mensen die de veerkracht van systemen vergroten en die inzetbaar zijn in verschillende scenario’s.’
Niet beperken tot coronacrisis
Kuipers wil dat er goed onderzoek wordt gedaan om goed onderwijs te kunnen blijven geven. Haar focus ligt op crisis oorzaken, gevolgbestrijding en verantwoording. ‘Natuurlijk biedt de coronacrisis – hoe dramatisch de maatschappelijke gevolgen ook zijn - ook mogelijkheden. Zo’n pandemie is een ideal test bed zoals we dat in de wetenschap noemen, omdat heel veel landen te maken hebben met dezelfde dreiging. Alsof je in een laboratorium 100 sociale experimenten tegelijk kan doen. Maar er zijn ook andere vraagstukken. Zo zou ik het effect van het werken met algoritmes op organisatiecrises willen onderzoeken, en de gevolgen van cybersecurity issues en de uitdagingen van natuurrampen die voortkomen uit klimaatverandering. Dat zijn uiteraard allemaal onderwerpen waarvan de urgentie de komende jaren alleen maar zal toenemen.’
Iedereen is crisisexpert geworden
Over het verantwoordingsgedeelte gesproken; de scheidslijn tussen een lintje en ontslag is flinterdun in tijden van crisis. Als het aan Kuipers ligt, kijken we wat meer naar onszelf. ‘Iedereen is tegenwoordig crisisexpert, maar je zal maar in de schoenen staan van de beleidsmakers. Met al die onzekerheden en al die belangen die er spelen. Ik ben eerder milder dan feller geworden de afgelopen tijd. Kijk eens naar wat je zelf kan doen, zou ik willen zeggen. We moeten met z’n allen uit deze crisis komen. Dan heeft het geen zin om met een beschuldigende vinger te gaan wijzen. Je kan wel zeggen dat de GGD’en de zaken niet op orde hebben, maar die hebben ook al tien jaar flink moeten bezuinigen. Daar liggen politieke besluiten aan ten grondslag. Leren van crisis en waarheidsvinding is wat je nodig hebt om het de volgende keer beter te gaan doen.’
Tekst: Margriet van der Zee