Universiteit Leiden

nl en

Vuurgebruik van onze voorouders beter te verklaren dankzij nieuwe techniek

Het gebruik van vuur kan veel vertellen over de evolutie van de mens. Archeoloog Femke Reidsma ontwikkelde een techniek waarmee nauwkeuriger kan worden achterhaald hoe onze voorouders vuur gebruikten. Bestaande archeologische studies moeten hierdoor worden herzien. De studie van Reidsma is 2 november gepubliceerd in Nature Scientific Reports.

Het bestuderen van verhitte botten en andere resten in de bodem kan archeologen veel leren over hoe onze voorouders vuur gebruikten. En vuurgebruik geeft weer inzicht in een heleboel stappen binnen de menselijke evolutie. Denk aan koken, jezelf warm houden, de jacht, het beïnvloeden van het landschap om je heen, maar ook de ontwikkeling van taal en cultuur.

Reidsma vroeg zich af of de technieken die archeologen gebruiken om iets te zeggen over het vuurgebruik wel betrouwbaar zijn. ‘Ik wilde weten of we de juiste conclusies trekken als resten, verhitte botten in dit geval, onder bepaalde omstandigheden in de grond hebben gezeten.’

Reidsma onderzoekt een stuk bot in het lab.

Onderzoek in het lab

Het antwoord op die vraag bleek nee te zijn, vond Reidsma na experimenten in het lab. Daar verhitte ze botten op verschillende manieren, met zuurstof en zonder zuurstof. Uit eerder eigen onderzoek wist ze al dat dit verschil maakt voor de samenstelling van een bot en dus ook voor wat er mee in de grond kan gebeuren. Voor de recente publicatie onderzocht Reidsma wat het effect van verschillende pH-waarden (zure, basische en neutrale) op de verhitte botten was. De bodem kan namelijk verschillende chemische samenstelling hebben, en dus ook verschillende pH-waarden. Dit resulteerde in een toolkit die bestaat uit een referentie-dataset en een verzameling van analytische technieken waarmee nauwkeuriger kan worden achterhaald wat er met verhitte botten in de bodem is gebeurd.

Menselijk gedrag

Met behulp van de toolkit kunnen archeologen op elke vindplaats, ongeacht ouderdom of locatie, zien of de afwezigheid van sporen van verbranding komt doordat er geen vuur is gebruikt of doordat er geen resten van bewaard zijn gebleven. Reidsma: ‘Hierdoor kunnen we meer leren over de evolutie van de mens.’ Daarnaast kunnen archeologen dankzij de toolkit corrigeren voor het effect van de bodem en het gebruik van vuur nauwkeuriger interpreteren als verhit bot wel bewaard is gebleven.

Stukken bot in het lab.

De archeoloog denkt dat op basis van haar studie sommige bestaande archeologische studies herzien moeten worden. Dat zijn bijvoorbeeld studies die gaan over welke vroege mensachtigen wel en niet vuur konden gebruiken, en die zich baseren op patronen van aan- en afwezigheid van verhit materiaal. ‘Tot op heden hadden we geen data over het effect van de bodemgesteldheid op het materiaal, dus daar is in vorige studies geen rekening mee gehouden.’

Forensisch onderzoek

De nieuwe toolkit is niet alleen breed inzetbaar voor archeologen, maar ook interessant voor anderen die werken met botten die in de grond worden gevonden. Denk bijvoorbeeld aan forensische specialisten die een brand onderzoeken. ‘Zij hebben ook te maken met het effect van de bodem op resten’, zegt Reidsma. ‘Ik hoop dan ook dat dankzij de publicatie in Nature Scientific Reports een breed wetenschappelijk publiek over mijn onderzoek leest.’

Lees de publicatie van Femke Reidsma op Nature Scientific Reports: Laboratory-based experimental research into the effect of diagenesis on heated bone: implications and improved tools for the characterisation of ancient fire.

Tekst: Dagmar Aarts
Foto's: 
Eduard Pop
Bannerfoto: Unsplash

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.