Proef de proeftuin: pass/fail en ‘unessays’ bij Honours College Law
Onderwijs vernieuwen, hoe doe je dat? In ‘proef de proeftuin’ zoomt de Honours Academy in op voorbeelden uit het honoursonderwijs die aanzetten tot inspiratie. Vandaag: de bevrijdende werking van pass/fail en ‘unessays’ bij Honours College Law.
‘Het leerproces, dáár gaat het om’
Pass/fail betekent dat studenten geen cijfer krijgen voor een vak. In plaats daarvan halen ze – voor zowel tussentijdse opdrachten als de eindopdracht – een pass of fail. Kenmerkend is ook dat er veel feedbackmomenten zijn gedurende het vak. ‘Dat is het grote voordeel’, zegt Claudia Bouteligier, director en trajectcoördinator bij Honours College Law, waar ze sinds maart 2024 met pass/fail werken. ‘Het leerproces, dáár gaat het om. Niet het eindresultaat.’
Minder focus op presteren: dat kunnen honoursstudenten goed gebruiken, dacht Bouteligier. ‘Die doen met honours al iets extra’s. En wat ik merkte is dat het studenten toch nog vaak gaat om het eindresultaat – zelfs de studenten die studeren leuk vinden. Die hebben het druk met allerlei activiteiten en willen het maximale uit de studietijd halen. Voor veel van hen hoort het behalen van hoge cijfers daarbij.’
Sommige studenten kwamen daardoor in de knoop met zichzelf, legt Bouteligier uit. ‘Dat kan en mag niet de bedoeling zijn van een extra programma. Dat hoort juist energie te geven en de reguliere studie te bevorderen.’
‘Durf persoon te zijn’
Met pass/fail haal je een stukje competitie weg. Dat biedt ademruimte om te experimenteren en echt nieuwe dingen te leren. Bouteligier: ‘Durf te falen, zeg ik altijd. Probeer het maar eens fout te doen. In het weerbarstige leven zal dat nog vaak genoeg voorkomen en dan is het hebben van veerkracht en flexibiliteit noodzakelijk. Dingen lopen nu eenmaal vaak anders dan gepland of gedacht. Zeker voor ambitieuze studenten is dat een hele belangrijke les.’
‘Uiteindelijk gaat het erom dat ze persoon durven te zijn’, vindt Bouteligier. ‘Dat je je niet vormt naar een voorgeschreven idee of beeld, maar dat je realiseert dat je in vrijheid in de wereld moet staan en dat je keuzes maakt – jouw keuzes. En dus moet je in het onderwijs ook de ruimte gehad hebben om daarmee te oefenen.’
Unessay: alles behalve een essay
Ruimte om keuzes te maken: dat is precies waar het ‘unessay’ toe dient. Het principe is simpel. Studenten krijgen bij een opdracht de optie om iets anders te doen dan een essay schrijven. Ze maken bijvoorbeeld een schilderij, fictieverhaal of video die hun kernargument weergeeft. Ook schrijven ze een korte toelichting met reflectie: wat zien we hier, wat zegt het, welke keuzes steken erachter?
-
Unessay: 'The Marsh Girl' (Tess Sprenkeling, 2024) -
Unessay: kaartspel over intersectionaliteit en recht (Anouk IJdema, 2025) -
Unessay: 'Redefining Global Governance' (Julia Willemse, Mees Vrijbloed, Thijmen van Bendegem) -
Unessay: 'Empathy' (Kenisha Peters, 2024)
Unessays zijn nooit een verplichting bij Honours College Law, vertelt Bouteligier. ‘Sommige studenten hebben de behoefte om het schriftelijk formuleren van hun gedachten verder te ontwikkelen. Die kunnen een essay schrijven.’ De studenten die essays al in de vingers hebben, krijgen met het unessay daarentegen een uitdaging in de schoot geworpen.
Pass/fail helpt studenten om zo’n uitdaging aan te durven gaan. Bouteligier geeft het voorbeeld van een student die het in schrijfopdrachten spannend vond een eigen mening te vormen. ‘Bij de eindopdracht heeft ze door het maken van een schilderij de moed gevonden om het toch te doen. Daar kan of wil je geen cijfer op plakken, maar het was geweldig om te zien hoe zij daardoor groeide.’
'Elke docent kan herkennen hoe lastig het is vanuit een rubric te oordelen'
Eerlijker feedback geven
Ook voor docenten zitten er voordelen aan pass/fail, vervolgt Bouteligier. ‘Ik denk dat elke docent kan herkennen hoe lastig het is om vanuit een rubric te oordelen. Je bent vaak aan het onderbouwen waarom je een cijfer geeft, en wikt en weegt welk cijfer past. Bij pass/fail kan je eerlijker constructieve feedback geven, zonder daar meteen iets aan te hoeven verbinden. En studenten durven ermee aan de slag te gaan.’
Die manier van werken vraagt wel wat van docenten, geeft Bouteligier toe. ‘De extra feedbackmomenten leveren meer werk op tijdens het vak. Je wint die tijd weer aan het einde, omdat je niet nog een berg papers moet nakijken. Maar het vraagt ook een andere invulling van opdrachten en bijeenkomsten, en daar moet je als docent wel voor openstaan. Dat is ook iets dat ik met docenten van Honours College Law bespreek. Niet iedereen hoeft of wil dat.’
Of pass/fail ook iets is voor het reguliere onderwijs? Bouteligier roept studenten en docenten vooral op om via de proeftuin van het honoursonderwijs de mogelijkheden te ontdekken. ‘Want er is zoveel moois te doen. Probeer het gewoon. Verleg je grenzen. Je bent samen iets aan het doen, in vrijheid en in openheid. En dat is heel mooi.’
Pass/fail in de praktijk: 'Ik voel me gewaardeerd'
Hoe is het voor honoursstudenten om alleen een pass te kunnen halen? We vroegen het Julia (19), student rechten en klassieke talen aan de Universiteit Leiden. Als deelnemer van het Honours College Law maakte ze vorig jaar kennis met pass/fail en unessays bij het vak Recht, Literatuur en Film.
Hoe was het om te horen dat je geen cijfer zou krijgen voor dit vak?
‘Ik was aan het begin super sceptisch, zoals denk ik ook medestudenten. Je bent honoursstudent; je hecht toch wel enige waarde aan cijfers. Hoe moet ik dan laten zien dat ik iets goed kan?’
Ben je nog steeds zo sceptisch?
‘Uiteindelijk heb ik wel gezien dat die persoonlijke feedback die je bij pass/fail kunt krijgen waardevoller is dan een 8,0 of een 9,0. Na een aantal opdrachten dacht ik: hier leer ik eigenlijk veel meer van. Ik voel me ook meer gewaardeerd.’
‘Daarnaast heb je door pass/fail geen competitie meer. Bij veel eindopdrachten moet je samenwerken. Je streeft niet naar een bepaald cijfer, je streeft ernaar het beste uit jezelf en je groepje te halen.’
Je hebt voor dit vak ook een unessay gemaakt. Waarom?
‘Het was bijna zomervakantie. Ik dacht eerst: laat ik reflectieverslag schrijven, dan ben ik snel klaar. Maar ik had van Claudia eens als feedback gekregen: “Volgens mij kun jij ook best een stukje literatuur schrijven.” Ik schrijf inderdaad weleens iets voor mezelf, kort. Ik dacht: wat kan er misgaan? Toen heb ik een verhaal geschreven.’
Waar ging jouw verhaal over?
‘Over hoe je met verhalen een rechtszaak een bepaalde kant op kunt sturen, aan de hand van het boek De Vreemdeling van Camus. Ik heb dit verhaal herschreven vanuit het perspectief van de vreemdeling. Wat dreef hem? Hoe was het gegaan als hij wel een eerlijk proces had gehad? En daar heb ik dan de literatuur van de verschillende weken in verwerkt: Dostojevski, Sartre, Twelve Angry Men…’
‘Ik was op dit idee gekomen door mijn studie klassieke talen. Daar werd de Deipnosophistae behandeld van de schrijver Athenaeus. Dat is een soort dialoog waarin een groep geleerde gasten, grammatici, juristen en filosofen, tijdens een reeks diners in gesprek gaan over allerlei onderwerpen. Ik dacht: zoiets kan ik ook doen, maar dan voor mijn unessay.’
En, hoe beviel het om zoiets te doen?
‘Het lag een beetje buiten mijn comfortzone. Mijn schrijven werd opeens bekeken door iemand anders dan mijzelf. Ik ben er ook een poos mee bezig geweest, maar ik kreeg ook steeds meer zin om eraan te werken. Ik kon er mijn creativiteit in kwijt. En dat hebben volgens mij meer studenten zo ervaren.’