Gedenkteken voor hoogleraar en verzetsheld Ben Telders onthuld in Bergen-Belsen
In voormalig concentratiekamp Bergen-Belsen is op 12 september een gedenksteen onthuld voor hoogleraar en verzetsheld Ben Telders. Hij verzette zich tegen de nazi’s en stierf vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog.
‘Ook in deze tijd waarin het volkenrecht op veel plaatsen met voeten wordt getreden, mogen we een voorbeeld nemen aan mensen die niet wegkijken als anderen groot onrecht wordt aangedaan’, zei Jos van den Broek in een toespraak. De emeritus-hoogleraar is een van de initiatiefnemers voor het gedenkteken op het terrein van het voormalige concentratiekamp in de Duitse deelstaat Nedersaksen.
Verzet
Benjamin Marius Telders, hoogleraar Volkenrecht, leidde het verzet tegen de zogeheten ariërverklaring die hoogleraren in oktober 1940 moesten tekenen. Hiermee verklaarden ze of ze wel of geen Jood zijn. 'Tot hier en niet verder', schreef hij aan de president van de Hoge Raad.
Het was tevergeefs, een maand later werd al het Joodse personeel ontslagen. De hoogleraren van de rechtenfaculteit bespraken wat ze nog meer konden doen. Ze besloten dat er een protestrede moest komen, op het tijdstip dat de ontslagen professor Eduard Meijers college zou geven. Telders stelt voor dat hij de rede houdt, want hij heeft geen vrouw en kinderen. Maar professor Rudolph Cleveringa weigert dat. Hij vond dat hij als decaan deze belangrijke toespraak moest houden. Op 26 november spreekt Cleveringa de historisch geworden protestrede uit. Telders zorgde voor de volkenrechtelijke argumentatie. Zonder hem was het protest van Cleveringa niet zo succesvol geweest, concludeerde Kees Schuyt in zijn biografie over Cleveringa.
Vrijheid is niet vanzelfsprekend
Voordat rector magnificus Hester Bijl de gedenksteen onthulde, riep ze aanwezigen op om niet alleen stil te staan bij het verleden, maar om ook vooruit te kijken. ‘De offers die Telders bracht, verplichten ons om voortdurend waakzaam te blijven. De vrijheid die wij vandaag ervaren, is niet vanzelfsprekend; zij moet telkens opnieuw bevochten, beschermd en doorgegeven worden aan toekomstige generaties. Het is onze taak als academici om jonge studenten te inspireren en hen te laten zien dat moed, integriteit en vasthoudendheid onmisbaar zijn in een wereld vol bedreigingen. Alleen zo kunnen wij recht doen aan de herinnering van hen die voor ons de hoogste prijs hebben betaald.’
Niet alleen studenten worden geïnspireerd door Telders. Bij de herdenking waren ook twee geschiedenisdocenten van het Stedelijk Gymnasium Leiden aanwezig. Zij gaan in hun lessen aandacht besteden aan het verzet van Telders. Docent Franca Verheijen: ‘In deze tijden hebben wij rolmodellen nodig en Telders is daarvoor heel geschikt. Hij onderbouwde zijn verzet tegen de nazi’s met eeuwenoude juridische principes. Onze leerlingen vinden het interessant om daar ook zelf over na te denken.’ De leerlingen maken ook een wandeling door Leiden en gaan langs verschillende plekken die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog en het verzet van Telders.’
-
Het gedenkteken voor Ben Telders. -
De initiatiefnemers, met vierde van links Jos van den Broek, hebben een krans gelegd. -
Het gedenkteken van Ben Telders staat vlakbij het monument voor de zussen Margot en Anne Frank.
Gedenksteen
Om de moed van Telders te herdenken, begonnen Jos van den Broek en het Volkenrechtelijk Dispuut Prof. Mr. B.M. Telders een inzameling voor een monument voor Ben Telders. ‘Onze dappere oud-collega verdient het als geen ander’, aldus de initiatiefnemers op de website voor de inzameling. ‘Hij streed tegen het onrecht jegens het joodse deel van de bevolking. Miles praesidii libertatis was hij: soldaat voor het bolwerk van vrijheid. In het Groot Auditorium van de Universiteit Leiden herinnert een glas-in-loodraam aan hem en is het Klein Auditorium naar hem vernoemd. En nu is er dus ook een gedenkteken op de Gedenkstätte Bergen-Belsen.