Zo worden studenten Psychologie opgeleid tot autonome professionals
Studenten Psychologie voelen zich niet altijd voldoende klaargestoomd voor de verantwoordelijkheid die later in hun studie van hen verwacht wordt. Daarom worden ze nu per cursusniveau steeds meer gestimuleerd tot autonoom leren. En dat is, ook voor docenten, soms best spannend.
Dit semester is de opleiding voor het eerst expliciet in wat het ontwikkelen van autonoom leren inhoudt en welke plek elke cursus heeft in die ontwikkeling. Met gezamenlijke communicatie en inspanningen van de cursuscoördinatoren maakt de opleiding een eerste grote stap. Juriena de Vries is een van de cursuscoördinatoren: ‘Ik geloof sterk in het belang van autonomie voor studenten. Het vergroot hun motivatie en betrokkenheid. Toch merk ik als docent dat het ook spannend is. Zonder duidelijke kaders voelen studenten zich soms onzeker. Wat autonoom leren betekent per cursus, maken we met deze samenwerking concreet. Zo kiezen studenten in onze cursus Stress, Gezondheid en Ziekte sinds dit jaar zelf hoe ze hun onderzoek presenteren: via een poster, podcast of ‘klassieke’ PowerPoint. Op deze manier ervaren ze eigenaarschap zonder de leerdoelen uit het oog te verliezen.’
Hoofdkenmerk van de opleiding
Waar de Erasmus Universiteit Rotterdam inzet op probleemgestuurd onderwijs, leer je in Leiden als student juist autonoom leren. Dit is waar de opleiding Psychologie de komende jaren nog steviger op inzet. Autonoom leren is dan ook een van de hoofdkenmerken die de opleiding presenteert aan de visitatiecommissie op 17 en 18 november.
'Ontwikkelen van autonomie vraagt om een duidelijke opbouw in het curriculum.’
Ruimte voor autonomie
Anouk van de Weiden en opleidingsdirecteur Pascal Haazebroek zijn trekkers van het project. Anouk: ‘De maatschappij, technologie en arbeidsmarkt veranderen snel. Om bij te blijven moeten psychologen zich hun leven lang aanpassen, groeien, nieuwe kennis opdoen en vaardigheden ontwikkelen. Zelfstandig of met minimale begeleiding. Hier worden onze studenten nu onvoldoende op voorbereid. Ook binnen de opleiding zit er al een kloof tussen het bachelorcurriculum, het bachelorscriptieproject en de masteropleiding qua wat er van studenten wordt verwacht op het gebied van autonoom leren. Tegelijkertijd zijn docenten geneigd om tegemoet te komen aan de roep om meer structuur, wat de ontwikkeling van autonome vaardigheden juist belemmert.’ Pascal: ‘We willen dat studenten meer in control zijn van hun studieproces. Dat ze zelf aan de slag kunnen en niet op elk detail afhankelijk blijven van docenten die precies vertellen wat ze moeten doen. Het is dus van belang dat wij hen als docenten de ruimte geven deze autonomie te ontwikkelen. Dat vraagt om een duidelijke opbouw in het curriculum.’
Duidelijke verwachtingen
Psychologie onderscheidt na gedegen onderzoek nu vier deelgebieden van autonoom leren: doelen stellen, prioriteren en plannen; selecteren en beoefenen van effectieve leerstrategieën; monitoren en zelfreflectie; en het verwerven en verwerken van feedback. Samen met de coördinatoren is op elk cursusniveau bepaald wat er mag worden verwacht bij een cursus van zowel docent als student. Juriena: ‘Het project zette Henriët van Middendorp en mij aan het denken: hoeveel ruimte geven we studenten eigenlijk? We ontdekten dat we autonomie soms onbedoeld hadden beperkt, bijvoorbeeld met te strakke beoordelingscriteria. Door die nu breder te formuleren, binnen de leerdoelen, creëren we kaders waarin studenten hun eigen stem en creativiteit kunnen laten zien.’
'Om het project te laten slagen is inzet van iedereen van belang.’
Gaat het ook werken?
Met een guideline, best practice-voorbeelden en materialen kan elke cursuscoördinator nu aan de slag. Door standaard slides met uitleg aan het begin van de cursus, weet de student precies wat er van hen verwacht wordt. Is de opdracht dus minder afgebakend? Dan klopt dat, en kan de docent verwijzen naar de omschrijving van het niveau. Pascal: ‘Voor een docent kan het een behoorlijke overgang zijn. Zeker als studenten weer vragen om meer specifieke kaders. Maar we moeten met elkaar voor ogen houden dat studenten, als ze straks gaan werken, te maken krijgen met een dynamische en onzekere samenleving. Het is onze taak om hen daarop voor te bereiden.’ Anouk: ‘Straks gaan we samen met de cursuscoördinatoren evalueren hoe het loopt en wat er uit de cursusevaluaties komt. Ook nemen we de input mee vanuit de Bachelor Opleidingscommissie en de studieadviseurs. Om het project te laten slagen is inzet van iedereen van belang.’
Nieuwe leerlijn
Maken de studenten de stappen op het gebied van prioriteren, feedback, zelfreflectie en effectieve leerstrategieën ook echt? In een nieuwe leerlijn zorgen we ervoor dat studenten zich kunnen ontwikkelen op vaste momenten in het curriculum, zoals tijdens het Studentmentoraat en cursussen als Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie en Interpersoonlijke Beroepsvaardigheden, waarmee ze voorbereid worden op de toenemende verantwoordelijkheid die ze krijgen. Daarnaast draait de opleiding dit jaar enkele pilots waarin generatieve AI wordt ingezet als socratische tutor die studenten verder ondersteunt bij het autonoom leren.
Bezoek visitatiecommissie 17 en 18 november
Vanuit de wet is de opleiding iedere zes jaar verplicht om aan te tonen dat het onderwijs van voldoende kwaliteit is om opnieuw accreditatie te krijgen. Waar de visitatie voorheen gericht was op het voldoen aan de kwaliteitseisen is er in de manier van visiteren nu ook ruimte om constructief stil te staan bij zaken die in ontwikkeling zijn.
De visitatiecommissie gaat in gesprek met studenten, alumni, docenten, opleidingsbestuur en examencommissie. Dit doen zij aan de hand van de vier beoordelingsstandaarden van de NVAO, die betrekking hebben op onderwerpen zoals programmastructuur, studielast, studentbegeleiding en toetsing. Ook leest de commissie een selectie van dertig scripties van de afgelopen twee jaar om te bepalen of de eindtermen van de opleidingen worden behaald. Daarnaast bevraagt de opleiding de commissie in twee themagesprekken over mogelijke ontwikkelrichtingen en concrete adviezen.