Waarom nog studeren?
Academisch opleiden tijden van AI
Marc Cleiren (Personal Development Centre FSW & AI and Education officer FSW)
28 juli 2025
Waarom zou jij nog leren wat AI beter en sneller kan? Door de geschiedenis heen hebben zich steeds weer technologische doorbraken voorgedaan die de werkelijkheid efficiënter wisten vast te leggen en reproduceren dan mensen dat konden.
Evolueren en Co-existeren
Paul Delaroche verklaarde ooit, toen hij in de 19e eeuw de eerste foto’s zag: “Vanaf vandaag is schilderkunst dood” (Delaroche, geciteerd in Bann, 1997). Evenzo was Antonin Artaud in 1938 bezorgd dat film het directe en authentieke karakter van theater zou overschaduwen en daarmee de unieke ervaring zou aantasten. Maar: noch schilderen, noch acteren verdween. Beide pasten zich aan door van ambachtelijke praktijk te evalueren naar meer experimentele, abstracte en prikkelende vormen.
Vandaag de dag houden talloze mensen zich enthousiast bezig met schilderen en theater, gedreven door een oprechte passie voor creativiteit. Lang niet altijd door de wens exacte kopieën van de werkelijkheid te maken. Zowel op professioneel als liefhebbersniveau. Innovaties als de boekdrukkunst, desktop publishing, YouTube en TikTok democratiseerden en massificeerden vervolgens de verspreiding van informatie. Ook ditmaal zonder de oudere vormen, zoals handschrift, radio of televisie, volledig te vervangen. Zo bleven de oorspronkelijke ambachten bestaan en zich ontwikkelen naast nieuwe vormen, maar wel met een heel andere rol.
AI: beter en sneller?
En nu de nieuwe, voor ons nog vreemde, eend in de bijt. Kunstmatige Intelligentie (AI) roept opnieuw de existentiële vraag op: waarom zou je een vaardigheid leren als AI straks elke taak veel beter en sneller kan uitvoeren? De mogelijkheden om met AI wetenschappelijke artikelen te schrijven, onderwijsprogramma’s te ontwerpen of individueel les te geven zullen binnenkort onvermijdelijk de menselijke productiecapaciteit overtreffen. Dit werpt kritische vragen op hoe we onze traditionele academische rollen kunnen vervullen en daarmee onvermijdelijk: soms existentiële angst bij de mens.
Meesterschap
Terwijl we de ingrijpende maatschappelijke transformatie door AI ondergaan, formuleren we de verandering hooguit, als we er ons al bewust van zijn, vaak in termen van ‘rollen’ en functies. Vaak lijken vaak de meer fundamentele menselijke consequenties over het hoofd te zien. Lang voordat AI veel van onze banen vervangt, begint het ons persoonlijke vertrouwen in menselijke vaardigheid en autonomie te ondermijnen. De constante aanwezigheid van AI op onze telefoons en laptops, haar steeds grotere efficiëntie bij het uitvoeren van traditionele routinetaken moedigt afhankelijkheid aan en verzwakt onderhuids ons menselijk zelfbeeld van meesterschap. Het verandert ook grondig menselijke relaties. AI wordt door veel van mijn vrienden en studenten steeds vaker als vertrouwenspersoon gebruikt in plaats van een ander mens, ondanks de totaal niet geborgde privacy.
Hoe werkt een mens?
Om met deze veranderingen om te gaan, is het nodig onze sociaalwetenschappelijke kennis over ‘hoe mensen werken’ actief toe te gaan passen, bijvoorbeeld door de lens van de Zelfdeterminatietheorie (SDT; Deci & Ryan, 2000). We weten na talloze studies dat menselijk geluk en welzijn direct gekoppeld zijn aan fundamentele menselijke behoeften. Onze ‘kernmotieven’: autonomie, meesterschap en relatie zijn het die menselijk leren, betrokkenheid en algemeen geluk aansturen. Omgekeerd beïnvloedt een tekort op die domeinen vrijwel direct onze emoties en welbevinden. We worden vatbaar voor chronische angst, hulpeloosheidsgevoelens en depressie. Mogelijk zal de alomtegenwoordigheid van AI binnenkort het welzijn van culturen en mensheid als geheel beïnvloeden, in plaats van alleen dat van individuele mensen.
Negatief zelfbeeld
Zorgen over het verdwijnen van hogere-orde vaardigheden zijn legitiem en reëel. Maar AI is nu al een mogelijke sluipmoordenaar van ons zelfvertrouwen, zelfbeeld en geloof in menselijke autonomie en beheersing. Deels door die persoonlijke impact, angst om het overbodig worden van menselijke vaardigheden, uithollen van betaalde functies. Geholpen door het feit dat veel mensen geen coherent beeld hebben van wie ze eigenlijk zijn buiten hetgeen ze doen. Nu studenten, docenten en onderzoekers steeds vaker hun vertrouwen en expertise overlaten aan kunstmatige intelligentie, hervormt dit op de achtergrond onze menselijke identiteiten en interactie. Er ontstaat toenemende leegte in ieders oude leven waar we vaak nog niet mee om kunnen gaan. (meer hierover in volgende blogs).
Mens-AI Psychologie
Ik merk dat, met adembenemende snelheid, studenten, docenten en zelfs onderzoekers aan onze universiteiten beginnen het vertrouwen verliezen in hun vermogen om zonder AI academisch niveau te presteren. Waar geven we excellentie uit handen aan niet-menselijke intelligentie? Psychologen (zoals ik) zouden de steeds versnellende aanval op ons zelfbeeld als mens en academisch professional moeten bestuderen. We zouden de consequentie van intense consumptieve AI inzet zelfs kunnen zien als een auto-immuunreactie. Ik ben ervan overtuigd dat we zo snel mogelijk een discipline Human - AI (Social) Psychology moeten oprichten, om onze interactie met (tot nu toe gelukkig niet altijd) superieure kunstmatig intelligente ‘wezens’ te bestuderen, aangezien deze entiteiten inmiddels al jaren vrijelijk onder ons aanwezig zijn, opgroeien, en we met hen in het dagelijks leven talloze relaties aangaan.
Referenties
- Artaud, A. (1958). The Theater and Its Double (M. C. Richards, Vert.). Grove Press. (Oorspronkelijk werk gepubliceerd 1938).
- Bann, S. (1997). Paul Delaroche: History Painted. Reaktion Books.
- Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). The "what" and "why" of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227–268. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1104_01