Studenten Sander, Linde en Melle maken een online tentoonstelling voor de Universiteitsbibliotheek
Met een recent gepresenteerd groot onderzoek en de tentoonstelling van het Rijksmuseum, staat de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië weer volop in de belangstelling. Ook de Universiteit Leiden besteedt aandacht aan dit onderwerp. Geschiedenisstudenten Sander van der Horst en Melle van Maanen maakten samen met student Nederlands Linde Lammers een online tentoonstelling voor de Universiteitsbibliotheek.
De tentoonstelling is gebaseerd op materiaal uit de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek. Daar wordt ook veel archiefmateriaal van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV-KNAW) bewaard, dat is gespecialiseerd in Zuidoost-Azië en de Caraïben. De drie studenten werden in eerste instantie gevraagd om te inventariseren welke bronnen over de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog het archief bevatte, zodat onderzoekers daar beter mee aan de slag konden. ‘Dat was best een uitdaging, want er was heel veel. Veel viel in de categorie “droge ambtelijke stukken”, maar andere dingen waren heel interessant’, vertelt Sander.
Verhalen destilleren
Uit die interessante stukken selecteerden de studenten materiaal voor een catalogus en een online tentoonstelling van de Universiteitsbibliotheek. ‘In een museum kijk je welk verhaal je wilt vertellen en welke objecten je daarvoor kunt vinden’, vertelt Melle. ‘Hier was het andersom: “oké, dit is de collectie, welke verhalen kun je daaruit destilleren?” Dat was een heel leuke manier om naar deze collectie te kijken.’
Onder begeleiding van emeritus hoogleraar en voormalig directeur van het KITLV Gert Oostindie puzzelden de studenten met de verschillende objecten die ze hadden gevonden. ‘We zijn gaan kijken wat sprekende stukken uit de collectie waren, in welke thema’s die pasten en wat we dan nog misten’, vertelt Linde. ‘Daarbij hadden we allemaal onze eigen focus. Sander was al heel snel heel geïnteresseerd in de foto’s, ik vond het heel interessant om naar propagandamateriaal te kijken en op het moment dat Melle erbij kwam, wees Gert ons erop dat er ook nog een heel interviewarchief bestond.’
Recht doen aan verschillende perspectieven
Dat archief bleek deel van de oplossing voor de grootste omissie van de collectie: het Indonesische perspectief. Melle, Sander en Linde wilden de gebeurtenissen in Indonesië het liefst van meerdere kanten belichten, maar de meeste bronnen waren opgesteld alle bronnen zijn opgesteld vanuit het perspectief van de Nederlanders of waren bedoeld als Indonesisch propagandameteriaal. ‘In Nederland en andere koloniale landen liggen bijna uitsluitend koloniale bronnen’, licht Melle toe. ‘Daarom was die oral-history-collectie zo belangrijk. Foto’s en propaganda zijn er vaak op gericht om mensen te mobiliseren, terwijl een gesproken interview je een heel persoonlijk inkijkje geeft in hoe grote gebeurtenissen individuele mensen hebben beïnvloed. Daardoor konden we de tentoonstelling wat evenwichtiger maken.’
‘We waren ons erg bewust van onze positie als drie witte studenten in Nederland die deze collectie gaan uitpluizen’, vult Linde aan. ‘Daarom was het fijn om samen te werken met onderzoeker Muhammad Yuanda Zara. Hij is gepromoveerd op propagandamateriaal tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog. Hij heeft het Indonesische propagandamateriaal geselecteerd dat uiteindelijk in de tentoonstelling is gekomen en de bijbehorende teksten geschreven, maar hij heeft ons ook op dingen gewezen die wij nooit hadden gezien. Dat heeft zeker geholpen om de tentoonstelling genuanceerder te maken.’
Ook in Indonesië te bezoeken
De tentoonstelling is niet alleen in Nederland te zien. Ook in Indonesië kan de tentoonstelling online worden bezocht. ‘We hebben samengewerkt met de Indonesische website Historia’, licht Sander toe. ‘Door de tentoonstelling ook op deze website te laten zien, konden we ervoor zorgen dat ze ook in Indonesië belandt. Daar zijn miljoenen mensen die deze website lezen, dus we hopen dat het ook daar aanslaat en er een gesprek ontstaat, hoe moeilijk dat ook is.’
Sander van der Horst volgt de research master Colonial and Global History aan de Universiteit Leiden en is werkzaam bij Het Parool. Zijn masterscriptie schreef hij over antikoloniale bewegingen in het Nederland van het interbellum. Momenteel doet hij een uitwisseling aan de Université Paris 8 in Saint-Denis.
Linde Lammers volgt de researchmaster Nederlandse literatuur en cultuur aan de Universiteit Utrecht, waar ze haar scriptie schrijft over de representatie van de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog in recente culturele uitingen.
Melle van Maanen volgde de master Colonial and Global History. Hij werkt nu als junior curator bij Museum het Schip aan een tentoonstelling over de Indonesische invloeden op de Amsterdamse School-beweging.