Lichaamseigen pijnstillers helpen ons ‘het grotere geheel te zien’ na beloningen
Wie zich goed voelt, is ook mentaal flexibeler en veerkrachtig. In een nieuw onderzoek laat een internationaal team van neurowetenschappers zien dat natuurlijke hersenopioïden die vrijkomen na beloningen de aandacht verbreden. Dat biedt nieuwe inzichten in stress, cognitie en welzijn.
Hoe helpen positieve emoties ons om te gaan met stress en mentaal flexibel te blijven? Een nieuwe internationale studie onder leiding van Henk van Steenbergen opent nieuwe perspectieven. Het onderzoek, gepubliceerd in Psychological Medicine, toont aan dat endogene opioïden—stofjes in de hersenen die geassocieerd zijn met een plezierig gevoel—een belangrijke rol spelen bij het verbreden van onze aandacht na het ontvangen van een beloning.
Het grotere geheel
Psychologen vermoeden al tientallen jaren dat bepaalde vormen van positieve emoties mensen in staat stellen “het grotere geheel te zien.” Wanneer iemand positieve emoties ervaart na het ontvangen van een beloning, is de kans kleiner dat diegene in tunnelvisie of starre denkpatronen vervalt. Dit maakt het makkelijker voor diegene om zich aan nieuwe uitdagingen aan te passen. Positieve emoties tijdens het streven naar een beloning kunnen de aandacht juist vernauwen, omdat iemand gefocust is op zijn doel. Tot nu toe was nog niet duidelijk hoe de neurochemische processen achter deze effecten precies werkten.
Beloning verbreedt de aandacht
Om dit mechanisme bloot te leggen, voerden de onderzoekers een experiment uit. Deelnemers ontvingen een kleine beloning, en deden daarna een aandachts-taak waarbij ze moesten kijken naar grote letters die uit kleinere letters waren opgebouwd. Normaal gesproken vernauwt de aandacht vóór het ontvangen van een beloning en zien mensen eerder de kleine letters dan de grote. Na het ontvangen van een beloning verbreedt de aandacht en zien mensen eerder de grote letter dan de kleine letters.
Rol van het opioïdensysteem
Door deelnemers een veilige opioïdeblokker toe te dienen, konden de onderzoekers testen of natuurlijke hersenopioïden verantwoordelijk waren voor die vernauwing of verbreding van de aandacht (het sneller detecteren van de grote letter) die normaal gesproken na het ontvangen van beloningen optreedt. En inderdaad: toen de onderzoekers het opioïdensysteem tijdelijk blokkeerden, verdween het verbredende effect van een beloning, terwijl het vernauwende effect voorafgaand aan het ontvangen van een beloning gewoon bleef bestaan. Deze resultaten tonen aan dat endogene (lichaamseigen) opioïden cruciaal zijn voor de verbreding die optreedt bij positieve emoties ná een beloning, maar niet voor de vernauwing vóórafgaand aan de beloning.
Veerkracht en cognitieve flexibiliteit
Het onderzoeksteam uit Nederland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk ontdekte dat natuurlijk voorkomende opioïden, die vrijkomen tijdens plezierige ervaringen, substantieel bijdragen aan deze verbreding van aandacht. ‘Deze bevindingen zijn een eerste stap in een nieuwe onderzoekslijn naar hoe de eigen opioïden van de hersenen veerkracht en cognitieve flexibiliteit ondersteunen,’ zegt Van Steenbergen. ‘Plezierige activiteiten, zoals onderling contact, lichamelijke beweging of het genieten van muziek, kunnen dit natuurlijke systeem activeren. In een tijd waarin opioïdenmisbruik een groot maatschappelijk probleem vormt, is het belangrijk te benadrukken dat ons eigen lichaam beschikt over veilige en nuttige manieren om stress en de cognitieve gevolgen daarvan tegen te gaan.’
De studie Seeing the bigger picture: Endogenous opioids mediate attentional broadening after reward receipt is open access gepubliceerd in Psychological Medicine.