De onderwerpen in deze schrijfwijzer

1. Aanhalingstekens
2. Aanhef
3. Aanspreekvorm
4. Afkortingen
5. Bijschriften / onderschriften
6. Cijfers, getallen en percentages
7. Cursivering
8. Engels
9. Hoofdletter of niet?
10. Inspringen
11. Koppen
12. Lettertypes
13. Opsommingen
14. Punt of geen punt
15. Spatie
16. Telefoonnummer
17. Tussen-s
18. Wollig ambtelijk taalgebruik
19. Nuttige bronnen

Aanhalingstekens

Voor een rustiger tekstbeeld, gebruik bij citaten enkele aanhalingstekens. Staat er binnen een citaat iets dat accentuering nodig heeft, gebruik dan dubbele aanhalingstekens of maak de tekst cursief.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Aanhef

De Universiteit Leiden hanteert waar mogelijk een genderneutrale aanhef. Voor officiële mededelingen en communicatie, geautomatiseerde berichten, formulieren en beleidsstukken geldt:

• De voorkeur van de persoon die aangesproken wordt is leidend. Vraag eventueel naar iemands voorkeur.
• Kies bij geautomatiseerde communicatie een neutrale aanhef.
• Gebruik een neutrale aanhef en aanspreekvorm in communicatie met groepen (Geachte bezoeker,  Beste collega’s).
• Gebruik neutrale functiebenamingen.
• Vraag (bijvoorbeeld in formulieren) alleen naar formeel geslacht als dit noodzakelijk is.

Zie ook de handreiking Tips voor genderinclusieve communicatie

Aanspreekvorm

Wil je een doelgroep direct aanspreken (bijvoorbeeld bij een call to action), gebruik dan 'jij/je' voor medewerkers, scholieren, studenten en voor de overige doelgroepen 'u'.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Afkortingen

Algemene afkortingen

Gebruik geen afkortingen in lopende tekst (zoals bijv., m.a.w., zgn., e.d., o.a.).  Vermijd enz., gebruik liever: en dergelijke. Overigens zijn hier wel uitzonderingen op. De afkorting 'ca. 1900 v. Chr.' is inmiddels standaard voor dateringen.

Wel LEI, niet UL

Afkorting Universiteit Leiden = LEI (géén UL). De lijn is echter: niet afkorten. Dit mag alleen in interne stukken of in notities/verslagen van interuniversitaire werkgroepen. Gebruik geen afkorting in officiële stukken, nieuwsartikelen en op de website.

Afkortingen als zelfstandige begrippen

Schrijf afkortingen die een zelfstandig begrip zijn geworden met kleine letters: aio, hbo, vwo. 

Voornaam

In (nieuws)berichten op de website gebruiken we voor iedereen de voornaam in plaats van de initialen, eventueel in combinatie met de titulatuur. Tenzij persoon in kwestie een andere voorkeur heeft. Op die manier zijn mensen makkelijker terug te vinden op de site. Alleen in officiële stukken worden de voorletters gebruikt. In ieder geval geldt: kies voor een bepaalde tekst of uitgave een lijn en wees consequent.

Uitschrijven van afkortingen

Schrijf altijd de eerste keer de volledige naam uit met de afkorting er tussen haakjes achter. Gebruik daarna de afkorting in de lopende tekst. Doe dit bij voorkeur niet in koppen en intro's, die moeten zo kort en bondig mogelijk zijn. Probeer daar de afkorting te vermijden.

Op de nieuwssite en in de nieuwsbrief van de Universiteit Leiden kiezen we ervoor om sommige afkortingen niet meer uit te schrijven. Voorbeelden daarvan zijn LUMC, NWO en KNAW. De UMC's zijn landelijk een begrip, en NWO en KNAW komen zo vaak voor in onze publicaties dat ze bekend zijn. Dit is een pragmatische beslissing, ook omdat de uitschrijvingen zo lang zijn. Op een webpagina is het mogelijk onderaan de uitgeschreven naam + afkorting te plaatsen als link.

Titulatuur

Schrijf titulatuurafkortingen met een kleine letter (behalve aan het begin van een zin), met een punt achter elke titel en zonder spaties. Het weglaten van de spaties voorkomt dat titulatuur aan het eind van een regel wordt gesplitst. Bij gebruik van een functieaanduiding als 'professor' of 'hoogleraar' kan de precieze titulatuur achterwege blijven, aangezien die al ingebakken zit in die functieaanduiding.

Terug naar het overzicht van onderwerpen

Bijschriften/onderschriften

Wel of geen punt achter een bijschrift/onderschrift is een persoonlijke keuze. Wees wel consequent per uitgave. De opties die je hebt zijn: overal een punt, nergens een punt of een punt na een hele zin en geen punt als het onderschrift geen hele zin/een korte aanduiding is (criterium: er staat geen werkwoord in).

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Cijfers, getallen en percentages

De officiële regel is dat we cijfers van één tot en met twintig uitschrijven en verder alle ronde getallen: vijftig, honderd, duizend, vijfhonderd. Het aantal ects schrijven we altijd in cijfers. Cijfers vallen op in een tekst en verstoren een rustig tekstbeeld. Dat is reden om ze zoveel mogelijk uit te schrijven. Maar in een juridisch of financieel getint tekstje, bijvoorbeeld over in- en uitschrijving of collegegeld is het beter om bijvoorbeeld termijnen (3 maanden, 6 weken) of bedragen met een cijfer te schrijven, zodat ze juist opvallen in de tekst.

Twee verschillende schrijfwijzen is onrustig, dus kies in het geval van 'De scores lagen tussen de vijf en de 23 procent' dan toch voor 5 in plaats van vijf. Dus 'De scores lagen tussen de 5 en 23 procent'.

Percentages

In lopende tekst mag zowel % als procent. Percent is ook correct, wees alleen consequent.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Cursivering

De volgende zaken schrijven we cursief:

• Titels van boeken
• Krantennamen
• Niet ingeburgerd Engels (ingeburgerd zijn bijvoorbeeld online, e-mail en voicemail). Cursivering alleen de eerste keer dat u het woord gebruikt.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Engels

Voor richtlijnen voor, en hulp bij het gebruik van het Engels en voor het zoeken van een vertaler is er een pagina over Engelstalige terminologie.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Hoofdletter of niet?

Faculteiten

Het woord ‘faculteit’ krijgt een hoofdletter in constructies als Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen. Rechtenfaculteit krijgt ook een hoofdletter. Gebruik bij een verwijzing een kleine letter. Bijvoorbeeld: De faculteit gaat hierin mee. De officiële benaming van de faculteiten is met 'der', in teksten wordt dit meestal weggelaten.

Opleidingsnamen

Nederlandstalige opleidingen beginnen we met een hoofdletter, daarna gebruiken we alleen kleine letters. Bij Engelstalige opleidingen schrijven we ook de 'hoofdwoorden' met een hoofdletter. De juiste schrijfwijze van opleidingen is te vinden in het Leids Register Opleidingen. Dezelfde principes gelden ook voor specialisaties, tracks en afstudeerrichtingen.

Vakken

Vakken met een hoofdletter: Inleiding in de psychologie.

Hbo en wo

Hbo en wo schrijven we met kleine letters, tenzij aan het begin van een zin.

Regelingen, taakgroepen, stuurgroepen

De regeling, taakgroep of stuurgroep krijgt een hoofdletter, de woorden die volgen kleine letters. Bijvoorbeeld: Taakgroep valorisatie en impact op de samenleving en Regeling bindend studieadvies. Hetzelfde geldt voor projectnamen, titels van onderzoekspublicaties, profileringsgebieden en leerstoelomschrijvingen.

Eigennamen

PraktijkStudies, Leids Universiteits Fonds, Sterrewacht zijn weliswaar volgens de regels van de spelling fout, bij het kiezen van namen geldt een grote vrijheid. Let op bij Sterre(n)wacht: als het onze eigen Leidse Sterrewacht betreft, is het een eigennaam en die schrijven we nog steeds zonder tussen-n. Als het gaat over sterrenwachten in het algemeen, staat die tussen-n er dus wel. 

Afkortingen

Afkortingen die een zelfstandig begrip zijn geworden, zoals aio en havo, schrijven we volgens de officiële spellingsregels met kleine letters.

College van bestuur, raad van toezicht, universiteitsraad

Begrippen/woorden als college van bestuur, raad van toezicht en minister schrijf je officieel met een kleine letter. In de stukken van de universiteit zie je College van Bestuur, Raad van Toezicht en Universiteitsraad toch vaak met een hoofdletter staan. Dit hoofdlettergebruik is van oudsher een manier om respect uit te drukken. Maak een keuze en wees daar consequent in.

Titulatuur

Geen hoofdletters in de titulatuur (ook niet in de afkortingen), tenzij er een andere reden is om een hoofdletter te gebruiken, bijvoorbeeld aan het begin van een zin.  Schrijf prof.dr. zonder spatie ertussen en met puntjes. Vicerector, voorzitter, rector magnificus en decaan schrijven we niet met een hoofdletter.

Bachelor en master

Schrijf bachelor en master (en de afleidingen hiervan, zoals masteropleiding en bachelortitel) met een kleine letter, tenzij het een persoon betreft. Gebruik dan een hoofdletter. Voorbeeld: ‘De Amsterdamse Bachelor toog naar Leiden om zich daar in te schrijven voor een masteropleiding.’

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Inspringen

Niet inspringen bij het gebruik van een nieuwe alinea. Inspringen zorgt voor een onrustig beeld en voldoet niet aan onze huisstijl. Pas liever een extra witregel toe. 

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Koppen

Drukwerk

De hoofdstukkop krijgt een cijfer. Voor het aanbrengen van gelaagdheid géén cijfers (1.1, 1.2, 1.2.3) gebruiken. Wel kun je voor overzicht zorgen in een hoofdstuk door te werken met tussenkoppen die vet of cursief zijn.

Webpagina's

Tussenkopjes maken het makkelijker om snel een indruk te krijgen van de tekst. Zorg er dus voor dat de kopjes betekenisvol zijn en de lading van de alinea zo goed mogelijk dekken.

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Lettertypes

Het voorgeschreven lettertype voor de platte tekst in drukwerk (de zogenoemde broodletter) is Minion. In koppen is variatie in lettertype wel mogelijk. De gebruikte lettertypes op de website zijn Verdana en Georgia. 

Terug naar het overzicht van onderwerpen.

Opsommingen

Puntkomma's aan het eind?

Officieel horen in een opsomming puntkomma’s, ook als de lemma’s onder elkaar staan. Maar als deze slechts uit een of enkele woorden bestaan, heeft het de voorkeur de puntkomma’s weg te laten vanwege het rustiger beeld dat zo ontstaat. In dat geval kan ook de punt aan het einde vervallen.

Bolletjes of streepjes?

In drukwerkteksten raden we aan om bij opsommingen bolletjes of streepjes of een ander teken te gebruiken. Gebruik geen opsommingstekens die zo opvallend zijn dat ze de aandacht afleiden van de inhoud. Maak een keuze voor een bepaald opsommingsteken en voer dat consequent in uw tekst of uitgave door.

In de webteksten op onze site ligt de keuze voor opsommingstekens vast in het ontwerp.

Punt of geen punt

Web- of e-mailadres

Zet aan het eind van een zin die eindigt met een web- of e-mailadres gewoon een punt. Web- en e-mailadressen zijn inmiddels zo ingeburgerd dat elke internetgebruiker weet dat deze nooit eindigen op een punt. 

Punt na een bij- of onderschrift

Zie Bijschriften / onderschriften

Titulatuur

Prof.dr.mr. met puntjes en zonder spaties. Geen hoofdletters in de titulatuur tenzij bijvoorbeeld aan het begin van de zin.

Voorletters

Aan elkaar met puntjes en zonder spaties: A.S.J. de Vries. Na de voorletters komt wel een spatie.

Afkorting als naam

Punten in namen van bedrijven en instellingen die feitelijk een afkorting zijn, zijn in de loop van de tijd weggestreept. Bijvoorbeeld NWO, Ministerie van OCW (hieruit is zelfs het woordje ‘en’ verdwenen). Maar sommige organisaties of bedrijven gebruiken nog wel punten. Het gaat om eigennamen die wij schrijven zoals de organisaties dat zelf doen.

Spatie

• In sommige talen komt na een schuine streep een spatie. In het Nederlands niet.
•  Ook 2015-2020 schrijven we zonder spaties.

Telefoonnummers

De schrijfwijze van telefoonnummers is:

• 071 527 3346
• 06 11 31 75 63
• +31 71 527 3346 

Tussen-s

Hoewel de tussen-s er een tijdje uit is geweest (bijv. onderzoekscholen) wordt hij steeds vaker wel weer gebruikt. We raden ook aan om terug te gaan naar het onderzoeksonderwerp, het onderzoeksinstituut en de onderzoeksschool. Wil je de tussen-s toch achterwege laten, wees dan consequent.

Wollig, ambtelijk taalgebruik

Vermijd wollig en ambtelijk taalgebruik. Vaak helpt het de zin om te gooien of te herschrijven.

Voorbeelden:

• Gebruik 'over' of 'voor' in plaats van 'in het kader van'
• Gebruik 'over' in plaats van 'met betrekking tot'

Nuttige bronnen

Online woordenboek

Wat is de juiste spelling? Wat betekent een woord? Kijk op Woorden Nederlandse Taal. Je vindt hier de betekenis van vaktermen op allerlei gebieden.

Taaladvies

Vragen over spelling en grammatica? Wanneer gebruik je 'hen' en wanneer 'hun'? Wat schrijf je aan elkaar en wat niet? De antwoorden vind je bij het taaladvies van Genootschap Onze Taal.

Schrijfwijzer Jan Renkema

Een nuchter en praktisch naslagwerk over onze taal is de Schrijfwijzer van Jan Renkema, die al vele malen is herdrukt. Het boek geeft antwoord op bijna alle vragen op het gebied van spelling en grammatica. Renkema beschrijft ook de taalkwesties waarover geen eensluidend antwoord bestaat. Op de bijbehorende site staan oefeningen en tips. Het afgeschermde deel van de website is toegankelijk via een code die je bij aanschaf van het boek krijgt. 

Beter spellen

Op de website van Beter spellen kun je je aanmelden voor een dagelijkse spellingstest die je in je mailbox krijgt. Je ziet meteen de uitslag, ook in vergelijking met de andere deelnemers. Handig om je kennis van het Nederlands te testen en op peil te houden.