Studenten worden ‘agenten van verandering’ in Sustainability Challenge
Leidse studenten die in opdracht van een externe partij sleutelen aan een duurzaamheidsvraagstuk: dat is de Sustainability Challenge. Tijdens een symposium onthulden 28 groepjes van 4 of 5 studenten hun oplossingen. Opdrachtgevers staken hun enthousiasme niet onder stoelen of banken.
De Sustainability Challenge is onderdeel van de masters Governance of Sustainability (GoS) en Industrial Ecology (IE). In het transdisciplinaire vak werken studenten samen aan een duurzaamheidsvraagstuk dat ze van een externe organisatie hebben ontvangen. De opdrachtgever heeft een begeleidende rol en is het aanspreekpunt vanuit diens organisatie. Betrokken partijen variëren enorm, van non-profits tot gemeenten, grote bedrijven enzovoort. Net zo divers zijn de projecten die uit de samenwerkingen voortbloeiden. We bekijken er drie in het bijzonder.
1) Duurzaam schaatsen
‘Let’s skate sustainably!’ Een overwegend internationaal team van studenten presenteert hun onderzoek naar een Hollands fenomeen: de Drijvende IJsbaan op de Nieuwe Rijn. ‘Kan dit duurzamer, zonder de magie van het schaatsen te verliezen?’ vroeg de gemeente Leiden. De huidige baan is gemaakt van ‘natuurlijk ijs’, oftewel bevroren water. Een machine houdt de ijsbaan op temperatuur en dat kost energie. De studenten analyseerden drie alternatieven: synthetisch ijs, een rolschaatsbaan en een duurzamere variant van natuurlijk ijs. Ze spraken met experts, organisatoren en interviewden ter plekke de bezoekers van de ijsbaan. ‘Het is heel waardevol om te leren hoe zo’n project in het echt eraan toegaat. Er zijn veel verschillende belanghebbenden waar je rekening mee moet houden. Dat leert je om je flexibel op te stellen’, zegt IE-student Federico.
Als oplossing creëerden de studenten een beslissingstool die data omzet in duurzaamheidsscores. De tool vergelijkt hoe de schaats-alternatieven scoren op vijf verschillende dimensies van duurzaamheid: kosten, milieuprestatie, energieverbruik, materialen en sociale aspecten. Het uiteindelijke besluit over ‘de beste duurzame ijsbaan’ vereist nog meer data, maar opdrachtgever Eveline Botter is al erg blij met het onderzoek. ‘We krijgen een breed perspectief omdat deze studenten allemaal uit andere vakgebieden komen. Duurzaamheid gaat om energie en materialen, maar ook over gedrag van mensen. Als bezoekers niet meer komen, waarom leg je dan een ijsbaan neer? Acceptatie van een duurzaam alternatief is superbelangrijk.’
2) Buurman met tips
De groep van GoS-studenten Rosella en Thies werkte met niet één, maar wel twee organisaties: Energiecoaches én Buurtlab070. Buurtlab070 is een initiatief van Universiteit Leiden dat wetenschappers en studenten verbindt met Haagse bewoners om samen het leven in wijken te verduurzamen. Het was Buurtlab die de studenten aan Energiecoaches koppelde. Energiecoaches bestaat uit 14 vrijwillige initiatieven in Den Haag die zich inzetten tegen energiearmoede. De coaches gaan op bezoek bij wijkbewoners om gratis advies te geven over energieverbruik. Oftewel, ‘een buurman met tips'.
De hulpvraag van de coaches luidde: ‘Wat is onze impact, hoe meten we die, hoe vergroten we die?’ Impact meten, bedachten de jonge wetenschappers, dat kan met een administratieve tool. Het werkt als volgt: tijdens hun eerste bezoek noteren de coaches de huidige situatie in de woning en brengen ze advies uit. Bij een tweede of derde bezoek checken ze welke energiebesparende adviezen zijn geïmplementeerd. Door dit in te vullen berekent de tool wat de positieve impact is. ‘Voor zowel het klimaat als de portemonnee van bewoners’, zegt Thies.
Het bredere sociale belang van Energiecoaches viel Rosella op toen ze meeging op bezoek in haar woonwijk Laak. ‘Je merkt dat de coaches bekende gezichten zijn in de wijk. Hierdoor komen ze binnen bij mensen die normaal niemand binnenlaten vanwege schaamte of wantrouwen. Zo kunnen ze ook problemen zoals eenzaamheid signaleren.’ Ook over Buurtlab070 is het duo enthousiast. ‘Door Buurtlab070 konden we een gedecentraliseerde organisatie als Energiecoaches onder één thema verenigen door een vraag te beantwoorden die alle vrijwilligers aangaat’, vertelt Thies. ‘En je leert wat er in de stad gebeurt. We geven informatie in ons project, maar krijgen ook veel informatie terug’, concludeert Rosella.
3) Duurzaam bosgebruik in Zambia
Van Den Haag naar de provincie Muchinga in Zambia: de Sustainability Challenge van deze GoS-studenten reikt verder dan Nederland. De Minamba Research Farm (MRF) onderzoekt hoe duurzaam bosgebruik een langdurige inkomstenbron kan vormen voor de lokale bevolking. De MRF hoopt dat een hogere waarde van bosproducten, zoals fruit en honing, ontbossing zal tegengaan. Het team van Maureen en Miranda zocht daarom uit hoe kennis over duurzaam bosgebruik het beste verspreid kan worden onder de lokale bewoners. Het doel is om mensen te stimuleren om het bos anders te gebruiken. De studenten onderzochten ook welke rol de MRF hierin kan spelen binnen de gemeenschap.
De studenten concluderen dat ‘de expertise, het perspectief en het agentschap’ van Zambianen centraal moet staan. Momenteel bestaat er echter geen fysiek of online forum dat kennisuitwisseling mogelijk maakt. Volgens de studenten kan de MRF hierin een faciliterende rol spelen. Om dit mogelijk te maken is network-building essentieel. Het onderzoek belicht daarom potentiële activiteiten en partners waarmee de MRF kan samenwerken. ‘Ze keken naar actoren in de regio die ik zelf in de praktijk nog niet ben tegengekomen. Dat is erg handig’, vertelt opdrachtgever en MRF-oprichter Klaartje Jaspers.
‘Het geeft een goed gevoel dat de MRF ons onderzoek in de praktijk kan gebruiken’, zegt Maureen. Miranda knikt beamend, maar het is de deep dive in de lokale Zambiaanse kennis die haar het meest bijblijft. ‘We keken bijvoorbeeld ook naar holistische manieren van bosgebruik. Dat was echt cool.’
Uniek transdisciplinair onderwijs
Volgend jaar gaan nieuwe deelnemers de Sustainability Challenge aan: uniek transdiciplinair onderwijs dat inspeelt op de hedendaagse problematiek. Vakcoördinator Valerio Barbarossa verwoordt het mooi: ‘Het leidt studenten op tot een verbinder van alle disciplines die samenkomen in duurzaamheidsvraagstukken. Zij worden de agenten van verandering.’
Tekst en foto’s: Elena Nguyen
Bannerfoto: Dr. Justin Lian