Mariska Kret: ‘De arrogantie om onszelf beter te voelen dan dieren is ronduit dom’
Hoogleraar Cognitieve Psychologie Mariska Kret onderzoekt op welke manieren mensen en dieren emoties uiten. Vergelijkingen tussen mensen en mensapen geven daarbij belangrijke evolutionaire inzichten, zo stelt Kret in haar oratie op vrijdag 9 september.
Nog steeds denken velen dat de mens uniek is en ‘schittert aan de top van de evolutie’, zegt Kret. Onterecht, want de mens heeft weinig unieke eigenschappen. ‘De arrogantie om onszelf beter te voelen dan dieren is ronduit dom.’
Om de evolutie van sociaal gedrag te onderzoeken, maakt Kret vergelijkingen tussen verschillende diersoorten. Haar onderzoek richt zich vooral op de mens, orang-oetan, bonobo, chimpansee en gorilla. Ondanks een gemeenschappelijke voorouder, hebben deze soorten allemaal een unieke sociale structuur en een uniek evolutionair pad. Kret: ‘Een uniek evolutionair verleden leidt tot unieke eigenschappen, een gedeelde voorouder tot overeenkomsten in gedrag. Nadenken over waarom we de dingen doen zoals we ze doen - waarom dit in het verleden of het heden nuttig is - helpt ons begrijpen waarom bepaalde eigenschappen in sommige soorten voorkomen, en in andere niet.’
Inzicht in emotionele processen
Kret en haar collega-onderzoekers brengen de unieke emotionele eigenschappen van mens(apen) in kaart met de nieuwste technieken. Ondanks deze technieken zijn emoties zeker niet meetbaar, ook niet in de mens, zo legt Kret uit. ‘Een veel voorkomende aanname is dat uitingen van emotie directe afspiegelingen zijn van emoties en gevoelens. De realiteit is complexer.’ Wel kan een onderzoeker op impliciete wijze inzicht krijgen in emotionele processen.
In haar onderzoek kijkt Kret naar lichamelijke veranderingen in bijvoorbeeld het gezicht, lichaamshouding, hartslag en pupilgrootte van iemand die emotioneel is. Zo onderzocht ze samen met voormalig promovendus Eliska Prochazkova het spiegelgedrag van mensen tijdens een eerste date. Hierbij werden gezichtsexpressies, lichaamshouding en fysiologische metingen zoals hartslag vastgelegd. Vooral de metingen op het fysiologische niveau konden het succes van de date goed voorspellen, zo bleek. ‘Deze oncontroleerbare signalen spreken de waarheid.’
Onderzoekers zullen nooit helemaal kunnen doorgronden wat een ander mens of dier voelt, legt Kret uit. Maar door goed te kijken en gebruik te maken van verschillende meettechnieken kunnen zij die gevoelens wel zo goed mogelijk benaderen. Kret: ‘Hier zie ik de uitdaging van mijn werk: steeds dichter bij het gevoel van de ander komen, of het nu gaat om een chimpansee of een mens.’
Tekst: Tom Janssen
Bannerfoto: Pixabay