Yale-politicoloog Hélène Landemore wordt nieuwe Cleveringa-hoogleraar
De Franse politicoloog Hélène Landemore, bekend om haar kritische blik op moderne democratieën, is benoemd tot Cleveringa-hoogleraar. Landemore onderzoekt hoe het democratische systeem inclusiever kan worden. Op 26 november houdt ze haar oratie.
Landemore geldt internationaal als een toonaangevend denker over democratie, grondwettelijke hervormingen en de ethische en politieke implicaties van kunstmatige intelligentie. Na haar studie in Frankrijk vertrok ze naar de Verenigde Staten. Hier promoveerde ze in 2008 aan Harvard University op een proefschrift over collectieve intelligentie als fundament van democratie. Ze deed onder meer onderzoek naar het participatieve grondwetsproces in IJsland. In 2022 werd Landemore lid van de begeleidingscommissie van de Franse Burgerconventie over het levenseinde.
Gebreken democratie
De politicoloog signaleert grote tekortkomingen in het democratische systeem. Volgens haar bevoordelen verkiezingen vaak een kleine elite, terwijl vrouwen, arbeiders en minderheden structureel ondervertegenwoordigd zijn. Ook hekelt ze de invloed van rijke donoren in landen als de Verenigde Staten. Met haar benoeming treedt Landemore toe tot een lange traditie van invloedrijke Cleveringa-hoogleraren, die jaarlijks op 26 november reflecteren op actuele thema’s als oorlog, recht, vrijheid en democratie.
Voordracht Rechten
De Faculteit der Rechtsgeleerdheid droeg Landemore voor. Hoogleraar Bastiaan Rijpkema licht de keuze toe: ‘We zijn vereerd dat we de vooraanstaande internationale denker Hélène Landemore mogen ontvangen als Cleveringa-hoogleraar. In een tijd waarin democratie wereldwijd onder druk staat, de macht van techbedrijven steeds meer zorgen baart en problemen zich niet monodisciplinair laten oplossen, is een relevantere Cleveringa-hoogleraar moeilijk voorstelbaar.’
Burgerparticipatie
Landemore benadrukt het belang van burgerparticipatie en onderzoekt hoe democratieën inclusiever kunnen worden. Rijpkema: ‘Ze verdedigt de waarde van democratie en de collectieve wijsheid van burgers tegenover bestuur door experts of geringschatting over burgerparticipatie. Daarbij heeft ze bijzondere aandacht voor de democratische kansen en bedreigingen van technologieën zoals AI.’
Interdisciplinair onderzoek
De politicoloog werkt samen met interdisciplinaire teams en naast Yale is ze ook verbonden aan het Institute for Ethics in AI van Oxford University. Rijpkema wijst erop dat haar benoeming perfect aansluit bij de Leidse interdisciplinaire onderzoeksthema’s. ‘In dit lustrumjaar van onze universiteit en de rechtenfaculteit benadrukt Landemore’s Cleveringa-leerstoel – net als het eredoctoraat van politiek filosoof Bonnie Honig eerder dit jaar – onze focus op actuele uitdagingen en interdisciplinaire samenwerking zoals onderzoek naar AI, democratie, en recht en technologie.’
Protestrede oorlog
Minstens 663 studenten, medewerkers en alumni van de Universiteit Leiden kwamen om in de Tweede Wereldoorlog. De universiteit staat jaarlijks op 26 november stil bij de protestrede van de Leidse hoogleraar rechtsgeleerdheid, Rudolph Cleveringa in 1940. Op die dag sprak hij zich in een openbaar college uit tegen het ontslag van zijn Joodse collega Eduard Meijers. Na zijn rede werd Cleveringa door de Duitse bezetter gearresteerd. Meijers werd opgepakt en terecht in concentratiekamp Theresienstadt. Beiden overleefden de oorlog.