Proefschrift: De strategische rol van staakt-het-vuren in burgeroorlogen
Het effect van een staakt-het-vuren verschuift in de loop van een conflict, naarmate de leiders van de conflictpartijen meer over elkaars militaire en politieke aspiraties te weten komen en hun gebruik van staakt-het-vuren daarop afstemmen. Dat is de kernboodschap van het proefschrift van Valerie Sticher, promovenda aan de faculteit Governance and Global Affairs. Zij verdedigt haar proefschrift op dinsdag 11 mei online. 'Ik hoop dat we, ondanks de fysieke afstand, een levendige en interessante discussie kunnen voeren.'
Update 11 mei: Valerie is cum laude gepromoveerd!
Sticher is Zwitserse en woont in Zürich met haar partner en hun tweejarige zoon. Ze begon te werken aan haar proefschrift Ceasefires as Bargaining Instruments in Intrastate Conflicts: Ceasefire Objectives and Their Effects on Peace Negotiations, in 2016. ‘Ik was halverwege toen onze zoon werd geboren. Toen hij een paar maanden oud was, maakte ik lange wandelingen met hem, en als hij in slaap viel in de draagdoek, ging ik naar een café en werkte ik verder aan mijn onderzoek. Ik vond het heerlijk! Dat was natuurlijk voor de pandemie, toen de cafés nog open waren.’
Praktijkervaring in de ‘echte’ wereld
Voordat we op het onderzoek in gaan, is het goed om meer over haar achtergrond te weten. Hoe besluit je onderzoek te doen naar staakt-het-vuren? Valerie: ‘Toen ik in 2007 mijn MA in Politieke Wetenschappen haalde, wilde ik alleen maar de 'echte' wereld in om wat veldervaring op te doen. Dus na een korte periode in de privésector ging ik aan de slag bij de VN-vredesmissie in Oost-Timor, eerst als verkiezingsondersteuning en later bij de afdeling politieke zaken. Enkele jaren nadat ik naar Zwitserland was teruggekeerd, werd ik lid van het ondersteuningsteam voor vredesbemiddeling van het Center for Security Studies, ETH Zürich. Dit was precies het soort werk waarnaar ik op zoek was: het stelde me in staat om aan gewapende conflicten te werken en naar interessante plaatsen te reizen, terwijl ik toch in Zwitserland gevestigd was.’
‘Ik vond dit onderwerp fascinerend en probeerde me in te lezen over de rol die staakt-het-vuren speelt in interstatelijke vredesprocessen. Ik realiseerde me al snel dat het bestaande onderzoek geen antwoord gaf op een aantal belangrijke vragen die ik had.’
Geen antwoord op belangrijke vragen
In het kader van haar werk bij het Centre for Security Studies op het gebied van bemiddelingsondersteuning raakte ze betrokken bij onderzoek naar staakt-het-vuren. ‘Ik vond dit onderwerp fascinerend en probeerde me in te lezen over de rol die staakt-het-vuren speelt in interstatelijke vredesprocessen. Ik realiseerde me al snel dat het bestaande onderzoek geen antwoord gaf op een aantal belangrijke vragen die ik had. We weten bijvoorbeeld dat conflictpartijen staakt-het-vuren soms gebruiken voor militaire doeleinden, bijvoorbeeld om zich te herbewapenen en te reorganiseren. Op andere momenten gebruiken zij een staakt-het-vuren om hun kracht te tonen of om een gunstig klimaat voor vredesonderhandelingen te scheppen. Maar hoe verhouden deze verschillende toepassingen van staakt-het-vuren zich tot de motieven en beperkingen van de leiders van de conflictpartijen? Wat zijn de voorwaarden voor het welslagen van een staakt-het-vuren? En wanneer en waarom ondermijnt een staakt-het-vuren de rijpheid van een conflict en wanneer bevordert het de vooruitgang naar een regeling van het conflict? Ik kon geen bevredigende antwoorden vinden op deze vragen, maar vond dat we ze moesten behandelen, als we de rol van staakt-het-vuren in burgeroorlogen willen begrijpen en doeltreffende strategieën van derden willen bedenken om vredesonderhandelingen te ondersteunen. Dit was mijn voornaamste motivatie om mijn doctoraatsonderzoek te beginnen.’
Perfecte match in Leiden
Ze begon met het selecteren van universiteiten en had verschillende criteria in gedachten. Valerie wilde parttime blijven werken in de ondersteuning van vredesbemiddeling, dus zocht ze een instituut waar ze het grootste deel van haar onderzoek op afstand zou kunnen doen. ‘Ik was ook op zoek naar een universiteit met een uitstekend internationaal profiel, en naar supervisors die expertise hadden die relevant is voor mijn onderzoeksproject. Bij toeval stuitte ik op de profielen van assistent-professor Siniša Vuković en Professor Madeleine Hosli van FGGA. Ik had mijn masteropleiding al gedaan aan de Universiteit Leiden en het leek allemaal een geweldige match. Ik was dan ook heel blij toen Siniša en Madeleine toezegden mij te willen begeleiden.' De samenwerking pakte goed uit. 'Mijn intuïtie bleek te kloppen: mijn begeleiders waren heel ondersteunend en enthousiast over mijn onderzoek. Dat maakt het verschil. Ik heb ook fantastische steun gehad van professor Andreas Wenger en mijn collega's van het Center for Security Studies, met wie ik heb samengewerkt aan verschillende projecten rond staakt-het-vuren.'
‘Staakt-het-vuren zijn veel moeilijker te managen dan gevechten, omdat ze van tevoren worden afgekondigd en mogelijkheden creëren voor verpestend gedrag. Als gevolg daarvan is hun effect genuanceerder en veelzijdiger dan dat van gevechten.
Meer genuanceerd en veelzijdig
Wapenstilstanden zijn niet het tegenovergestelde van gevechten. Dat is een belangrijke boodschap van het proefschrift. Valerie legt uit: ‘Ze zijn veel moeilijker te managen dan gevechten, omdat ze van tevoren worden afgekondigd en mogelijkheden creëren voor verpestend gedrag. Als gevolg daarvan is hun effect genuanceerder en veelzijdiger dan dat van gevechten. Ik stel dat leiders van conflictpartijen staakt-het-vuren gebruiken in overeenstemming met hun interpretatie van de bredere militaire en politieke context, die in de loop van een conflict verschuift. Door deze verschuivende rol van staakt-het-vuren kan één en dezelfde verbintenis van een derde partij verschillende effecten hebben op verschillende momenten van een conflict. Derde partijen die de regeling van conflicten willen bevorderen, moeten hun strategieën hierdoor aanpassen. In de eerste fasen van een conflict is het vaak nuttiger om beperkte regelingen te treffen dan al te ambitieuze overeenkomsten. In latere fasen kunnen derden conflictpartijen helpen bij het opstellen en uitvoeren van staakt-het-vuren dat bestand is tegen niet-strategische schendingen, maar de handhaving door derden kan belangrijke functies van een staakt-het-vuren ondermijnen die conflictpartijen helpen om via onderhandelingen tot een regeling te komen.’
Pandemie
Valerie verdedigt haar proefschrift online. ‘Onder de huidige reisbeperkingen had ik bij aankomst in Nederland zelf in quarantaine moeten gaan, en had niemand van mijn vrienden en familie aanwezig kunnen zijn. In het begin was ik een beetje ontdaan dat ik niet persoonlijk zou kunnen verdedigen. Maar we zitten midden in een pandemie, dus het is echt niet erg. Ik hoop dat we, ondanks de fysieke afstand, een levendige en interessante discussie kunnen hebben. En ik kijk uit naar het proostmoment met familie en goede vrienden na afloop!’
De verdediging is te volgen via deze livestream.