Promovenda Anne Hendrikx: ‘Ik heb een extra boekenkast moeten aanschaffen voor mijn onderzoek.’
Wat ooit begon als een opdracht voor een mastervak, liep door in de masterscriptie, en eindigt nu met een flink boek. Of ‘eindigen’? Eigenlijk begint het voor Hendrikx nu pas: ‘Ik kan nu de vruchten van mijn onderzoek plukken.’
Zolang iets maar ‘zwart op wit’ staat, zit je goed, toch? Nou, dat is niet altijd het geval. De woorden in een overeenkomst zijn vaak niet zo duidelijk als ze op het eerste gezicht lijken en dus ruziën partijen regelmatig over wat zij nu precies met elkaar hebben afgesproken. In de rechtspraktijk is een heel leerstuk over de ‘uitleg van overeenkomsten’ ontstaan, dat juristen vaak complex vinden. Hendrikx ontwikkelde een model dat het niet alleen makkelijker moet maken om te bepalen wat de afspraak tussen partijen is, maar ook om meer inzicht te geven hoe tot een dergelijke uitleg wordt gekomen.
Had je altijd al de droom om een proefschrift te schrijven?
‘Nee, die ambitie had ik niet. Het was voor mij de meest logische stap om na mijn studie de advocatuur in te gaan, maar mijn scriptiebegeleider was enthousiast en vroeg of ik wilde promoveren. Omdat er geen promotieplekken beschikbaar waren, heb ik samen met mijn promotor gekeken naar alternatieven. Het werd een combinatie van wetenschap en praktijk. Op de universiteit gaf ik onderwijs, begeleidde ik scripties en deed ik onderzoek. Daarnaast werkte ik op een advocatenkantoor, en daar werk ik nog steeds, inmiddels als advocaat.’
Hoe vond je het schrijven van een proefschrift?
‘Ik heb het met veel plezier gedaan, maar dat komt ook door de afwisseling met mijn werk op een advocatenkantoor. Vergeet niet: met één hoofdstuk van een proefschrift kun je rustig een jaar bezig zijn. Dus ik vond het fijn om ook kortetermijnsuccessen te behalen, zoals het afronden van een processtuk. Ook was het leerzaam om op een advocatenkantoor te werken, omdat ik mijn onderzoek gelijk in de praktijk kon toetsen.’
Ga je door met het onderwerp?
‘Ja, het is een onderwerp waar ik met veel plezier aan werk. Bovendien is het leuk om nu de vruchten van mijn onderzoek te kunnen plukken. Dus ik heb het onderwerp zeker niet afgeschreven.’
Veel promovendi zeggen dat als je een proefschrift schrijft, je constant iets met je meedraagt – het beruchte stemmetje in je achterhoofd. Heb jij dat ook zo ervaren?
‘Zeker, ik kan me geen vakantie herinneren dat ik niet weer een zak met wat literatuur meenam, omdat ik dacht: ‘ik ga weer meters maken’. Een promotieonderzoek is een groot project en je bent de enige persoon die weet wat er speelt en waarmee je worstelt.’
Wat was de meest exotische vakantiebestemming waar je juridische literatuur hebt gelezen?
‘Frankrijk, want de boeken moesten wel vervoerbaar zijn dus gingen we met de auto met vakantie.’
Je zegt in het boek niet volledig te zijn. Is dat bescheidenheid of is daarvoor een praktische verklaring?
‘De uitleg van overeenkomsten is zo’n groot onderwerp. Er wordt zoveel over gepubliceerd en er is veel rechtspraak over. Ik heb op een gegeven moment een extra boekenkast moeten aanschaffen om al mijn literatuur en rechtspraak in kwijt te kunnen. Dus ik heb geprobeerd mij te focussen op de hoofdlijnen, maar ik durf niet te garanderen dat ik elke uitspraak die relevant is voor dit terrein van A tot Z gelezen heb. Vandaar de bescheidenheid en ook dat ik in overleg met mijn promotor op een gegeven moment grenzen heb moeten stellen aan mijn onderzoek.’
Je hebt naast het Nederlandse recht ook gekeken naar het Engelse en het Franse recht. Waarom?
‘In mijn onderzoek heb ik laten zien dat de praktische uitwerking van de verschillen tussen de rechtssystemen minder groot is dan gedacht, en dat is met name zo ten aanzien van het Engelse recht.
Ik heb bijvoorbeeld een zaak bestudeerd van de Netherlands Commercial Court, een specialistische rechtbank in Amsterdam die geschillen tussen internationale bedrijven behandelt. Het ging daar om een uitleggeschil waarop Engels recht van toepassing was. Samen met twee andere auteurs hebben we gekeken: als je dit naar Nederlands recht zou doen, zou je dan op een andere uitkomst komen? Nee, waarschijnlijk waren de rechters tot dezelfde conclusie gekomen. Dus ik denk zeker dat het met de komst van de Netherlands Commercial Court, en Nederland als vestigingsplek voor internationale bedrijven, goed is om het Nederlandse recht op dit punt te promoten.’
Verdediging op 20 juni 2023
De promotor van Hendrikx is Henk Snijders, emeritus hoogleraar Burgerlijk recht en Burgerlijk procesrecht aan de Universiteit Leiden.
Hendrikx zal haar proefschrift ‘Methoden van contractsuitleg. Een model voor de uitleg van een overeenkomst’ verdedigen op 20 juni 2023 om 16:15 uur in het Academiegebouw. Je kunt de livestream van de promotie hier volgen.
Meer lezen?
Kluwer heeft het proefschrift uitgegeven in de serie Recht & Praktijk, Contracten- en Aansprakelijkheidsrecht. Het proefschrift verschijnt op 21 juni 2023 op papier en digitaal.
Lees de Engelse samenvatting van het proefschrift hier.
Foto bovenaan het artikel: Annie Spratt via Unsplash.