Academia in Motion: stimuleren en ontwikkelen van algemeen toegankelijk onderwijsmateriaal
'Voor mij betekent Academia in Motion het stimuleren en ontwikkelen van Open leermiddelen (Open Educational Resources, OER). Op die manier wordt leren voor iedereen betaalbaar en blijft scholing en onderwijs een zaak van universiteiten en scholen', aldus arts, docent anatomie en ontwikkelaar e-learning Paul Gobée.
Open leermiddelen (OER) zijn gratis toegankelijke onderwijs- en leermiddelen met open licentie die door iedereen kunnen worden gebruikt, aangepast en gedeeld.
AnatomyTOOL, een platform met duizenden gratis anatomische afbeeldingen, 3D-modellen en leermiddelen, is een van de open bronnen die Paul Gobée samen met collega's heeft gemaakt. Daarnaast bereikt hij duizenden mensen met zijn openbaar toegankelijke YouTube-filmpjes, en binnenkort volgt er een opensource anatomisch 3D-model. Pauls missie? Kennis voor iedereen toegankelijk maken.
Waarom zou onderwijsmateriaal algemeen toegankelijk moeten zijn?
'Kennis en onderwijs zijn essentieel voor maatschappelijke ontwikkeling. Omdat we kennis dankzij internet vrijwel gratis kunnen verspreiden, vind ik dat iedereen zo veel mogelijk toegang moet hebben tot bestaande kennis. Commerciële belangen mogen dit niet verhinderen.
Voor studenten kunnen de kosten van onderwijsmateriaal een belemmering vormen. Gratis leermiddelen kunnen hier uitkomst bieden en sommige onderzoeksresultaten wijzen erop dat het uitvalpercentage zo verlaagd kan worden. Daarnaast worden onderwijsinstellingen steeds afhankelijker van grote, dure commerciële leerplatforms die gegevens van studenten verzamelen. Het gebruik van OER geeft instellingen de controle over hun materiaal, waarbij de academische vrijheid en toegang tot openbaar onderwijs wordt beschermd, ongehinderd door commerciële belangen. En dat is nog niet alles. Artsen kunnen moeiteloos putten uit afbeeldingen en deze gebruiken om iets aan hun patiënten uit te leggen. Studenten in het mondiale Zuiden kunnen beschikken over hoogwaardige leermiddelen.
Het geeft docenten voldoening om iets te maken waarvan anderen kunnen leren en profiteren. Van een van mijn modellen is een serie filmpjes gemaakt. Die is 240.000 keer bekeken door mensen van over de hele wereld. In verschillende reacties stond: 'Nu begrijp ik dit eindelijk!' Dat is geweldig, en mooie publiciteit voor de universiteit; niet alleen voor mij.'
Waarom worden OER momenteel nog niet zo veel gebruikt of gedeeld?
'OER zijn nog onvolledig en nog niet goed geordend, waardoor ze lastig te vinden zijn. Het delen van materiaal is soms ook veel werk voor docenten. Beleid om dit te stimuleren ontbreekt vaak nog. Het maken van open leermiddelen moet aantrekkelijk gemaakt worden voor docenten. Van oudsher wordt (het delen van) onderzoek beloond, maar onderwijs veel minder. Gelukkig hebben de Universiteit Leiden en het LUMC begin 2025 een regeling ingevoerd (Nederlands, Engels) die docenten de vrijheid geeft om materiaal te delen met een Creative Commons-licentie. Een eerste stap waardoor één belangrijke belemmering verdwijnt!
Hoe kunnen we docenten aanmoedigen om meer OER te maken en te delen?
'Als onderwijspublicaties – denk aan readers, handboeken, onderwijsmateriaal en filmpjes – als officiële publicaties zouden gelden, of beschouwd zouden worden als een manier om impact te hebben op de samenleving, zou het aantrekkelijker zijn voor docenten om aan dit soort publicaties te werken. Het zou docenten ook de mogelijkheid bieden om hun loopbaan afwisselender te maken; iets waaraan al lange tijd behoefte bestaat. Ik hoop dat dit soort werk in de toekomst beter gewaardeerd en beloond zal worden. Verschillende Nederlandse universiteiten publiceren al open studieboeken bij hun eigen wetenschappelijke uitgeverij. Uiteindelijk hebben docenten behoefte aan ondersteuning. Ze hebben toegang nodig tot voorzieningen zoals online bewaarplaatsen en ze moeten zich gesteund weten door beleid.'
Heb je tips voor docenten die willen beginnen met open leermiddelen?
'OER zijn te vinden via de links op de webpagina Open leermaterialen van de Universitaire Bibliotheken Leiden, zie hieronder. Onder de nieuwe regeling van de Universiteit Leiden en het LUMC is het nu ook toegestaan om je eigen onderwijsmateriaal online toegankelijk te maken en er een open licentie op toe te passen. Je kunt leermiddelen die klaar voor gebruik zijn – dus readers, handboeken of afbeeldingen – delen door ze te uploaden naar bijvoorbeeld SURF Sharekit en ze vindbaar te maken op SURF EduSources. Het maken van online teksten of boeken met vragen kan met ‘Wikiwijs Maken’. Materiaal over anatomie zoeken of delen kan via AnatomyTOOL. Dit alles helpt om het materiaal vindbaar en toegankelijk te maken voor iedereen. Als je materiaal uploadt in een format dat bewerkt kan worden, kunnen andere docenten het ook bewerken. Dat maakt het nog bruikbaarder voor anderen.'
Neem gerust contact op met Paul als je geïnteresseerd bent, of hulp kunt gebruiken via: o.p.gobee@lumc.nl. Meer informatie over zijn werk lees je op de profielpagina van Paul. Kijk ook eens op de webpagina over Open leermaterialen.
Academia in Motion aan Universiteit Leiden
Dit interview is onderdeel van een serie over wat collega's doen om een cultuurverandering op de Universiteit Leiden te ondersteunen. Samen worden we een open knowledge community die nauw verbonden is met de samenleving, en waarin ieders bijdrage aan onze strategische doelen wordt erkend en gewaardeerd. Nieuwsgierig? Bezoek de website van Academia in Motion.