Studiemiddag: De aantekenboekjes van Ademar van Chabannes (989-1034)

Gepubliceerd op 16 september 2022

Op woensdag 12 oktober organiseert de Universitaire Bibliotheken Leiden (UBL) vier lezingen over een opmerkelijke verzameling aantekenboekjes uit de vroege elfde eeuw, thans bewaard in Leiden. Ze zijn vervaardigd door de Franse monnik Ademar van Chabannes. Spreker Ad van Els schreef een diepgravende studie over de eeuwenoude aantekeningen: 'A Man and his Manuscripts'.

Programma

14.30 uur	Inloop (Vossiuszaal)
15.00 uur	Opening – André Bouwman, conservator Westerse handschriften, Universitaire Bibliotheken Leiden
15.10 uur	‘Het beeld van Ademar in de geschiedschrijving: feit en fictie’ — Ad van Els, mediëvist
15.30 uur	‘De hand van Ademar. Over het herkennen van middeleeuwse scribenten’ — Jan Burgers, Huygens Instituut / em. hoogleraar Universiteit van Amsterdam
15.50 uur	‘Het boek van de meester: profiel van een werkhandschrift’ – Mariken Teeuwen, senior onderzoeker Huygens Instituut / bijzonder hoogleraar Schriftcultuur in de middeleeuwen, Universiteit Leiden
16.10 uur	‘Was Ademar uniek? Over sporen van schoolmeesters in handschriften uit de eerste helft van de elfde eeuw’ – Marco Mostert, hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis, Universiteit Utrecht
16.30 uur	Afsluiting
16.45 uur -	Borrel
16.45 uur -	Tentoonstelling (tot 17:15 uur) van Ademars aantekenboekjes en aanverwante handschriften in de Heinsiuszaal

Aanmelden voor de middag kan tot en met 10 oktober via de onderstaande knop.

Aanmelden

Aanleiding voor de studiemiddag is het boek A Man and His Manuscripts. The Notebooks of Ademar of Chabannes (989-1034), geschreven door Ad van Els en uitgegeven door Brepols (Turnhout 2020, Bibliologia 56).

Van Els onderzocht leven en werk van Ademar, monnik van de kloosters Saint-Cybard in Angoulême en Saint-Martial. In totaal zijn er 22 handschriften bewaard gebleven – met voor een groot deel door Ademar zelf geschreven teksten. Ze getuigen van zijn enorme productiviteit en van zijn veelzijdige talent als historicus, prediker, componist, liturgist, leraar en tekenaar.

Met name de aantekenboekjes die nu onder signatuur VLO 15 in de Leidse Universiteitsbibliotheek berusten, werpen een uniek licht op Ademars bekwaamheden als leraar. Een analyse van de teksten en materiële kenmerken van dit werkhandschrift laat zien dat Ademar geïnteresseerd was in een uitgebreid onderwijscurriculum (waaronder geneeskunde en Arabische astrologie) en dat hij een verscheidenheid aan technieken en methoden gebruikte om zijn leerlingen te onderwijzen.

A Man and his Manuscripts onderwerpt Ademars autografen aan een nauwgezet codicologisch en paleografisch onderzoek. Centrale vraag hierbij is hoe wij zijn schrijfhand kunnen herkennen. Het gepresenteerde bewijsmateriaal resulteert tenslotte in een positiever en genuanceerder beeld van Ademar – die in recent onderzoek is afgeschilderd als een eenzame vervalser vanwege zijn ultieme en ‘mislukte’ poging in de zomer van 1029 om zijn patroonheilige, de heilige Martialis, te promoveren tot een van de discipelen van Christus.